Data obchodów Światowego Dnia Honorowych Dawców Krwi związana jest z dniem urodzin Karola Landsteinera, austriackiego lekarza patologa i immunologa. 111 lat temu ten wybitny naukowiec odkrył, że w czerwonych krwinkach występują dwa antygeny, które warunkują zjawisko aglutynacji (zlepiania się krwinek) w zetknięciu z krwinkami o odmiennej strukturze antygenowej. Na podstawie tych obserwacji wyróżnił trzy grupy krwi, za co otrzymał w 1930 roku Nagrodę Nobla. Dziesięć lat później został współodkrywcą czynnika Rh.
Celem Światowego Dnia Honorowych Dawców Krwi jest propagowanie idei honorowego krwiodawstwa oraz podnoszenie świadomości społecznej na temat krwiodawstwa. Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przygotowują wiele akcji i wydarzeń, aby jak najlepiej uczcić ten wyjątkowy dzień – święto wszystkich Krwiodawców i ludzi zaangażowanych w krwiodawstwo i krwiolecznictwo. W tym roku zaplanowano między innymi uroczyste spotkania z Krwiodawcami, Zasłużonymi Honorowymi Dawcami Krwi, prezesami klubów HDK i sympatykami krwiodawstwa oraz władzami miast. W wybranych siedzibach RCKiK odbędą się tzw. „Dni Otwartych Drzwi” dla osób, które chciałby poznać specyfikę pracy w tych placówkach. Odbędą się pikniki dla Krwiodawców, pogadanki i prezentacje na temat krwiodawstwa i krwiolecznictwa. Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa przygotowały także atrakcje dla dzieci i młodzieży: organizowane są gry i zabawy, loterie, konkursy plastyczne o tematyce krwiodawstwa, pokazy pierwszej pomocy przedmedycznej i happeningi. Wszystkim tym wydarzeniom będzie towarzyszyła zbiórka krwi z wykorzystaniem mobilnych punktów poboru. Każdy, kto odda krew w dniu 14 czerwca otrzyma upominek oraz gadżety promujące krwiodawstwo.
Kto potrzebuje cudzej krwi?
Krew i jej składniki podawane są głównie osobom, które utraciły swoją własną krew w wyniku wypadku albo zabiegu operacyjnego, osobom z zaburzeniami krzepnięcia, po oparzeniach i urazach, a także pacjentom z chorobami rozrostowymi i nowotworami, w trakcie i po chemioterapii.
Kiedy krew jest najbardziej potrzebna?
Niedobory krwi i jej składników występują okresowo w ciągu całego roku, a najdłużej utrzymują się w okresie wakacyjnym. Jest to spowodowane między innymi większą liczbą wypadków oraz faktem, że krwiodawcy przebywają w tym okresie na urlopach. Jednak zapotrzebowanie na krew występuje przez cały rok.
Które grupy krwi są najbardziej pożądane przez stacje krwiodawstwa?
Wszystkie grupy krwi są pożądane, bo istnieją biorcy o różnych grupach. Z użytecznego punktu widzenia najbardziej deficytowa jest krew grupy zero mająca ujemne Rh, ponieważ w nagłych wypadkach, przy braku krwi właściwej grupy, może być przetoczona każdemu bez ryzyka odrzucenia przez biorcę. Problem polega na tym, że jest to jedna z rzadziej występujących grup krwi. Posiada ją zaledwie ok. 6 proc. Polaków. Statystyka ta jest podobna na całym świecie - odsetek takich osób waha się pomiędzy 4-9% w różnych społeczeństwach.
Kto może oddawać krew?
Osoby od 18 do 65 roku życia, które ważą co najmniej 50 kilogramów; u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała; które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii); oraz które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie były leczone krwią i preparatami krwiopochodnymi.
Szczegółowy wywiad prowadzony przed pobraniem krwi wyklucza osoby, które nie mogą oddawać krwi.
Czy wykształcenie/pochodzenie/religia/orientacja seksualna mają wpływ na jakość krwi?
Żadna z tych kategorii nie ma wpływu na jakość krwi. Dyskwalifikację dla oddawania krwi stanowi przynależność do grup, które są przez swoje zachowania seksualne narażone na większe ryzyko zakażenia poważnymi chorobami – chodzi tu o narkomanów, osoby uprawiające prostytucję czy często zmieniające partnerów seksualnych. Na stałe dyskwalifikują poważne choroby zakaźne (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, nosicielstwo wirusa HIV) czy inne poważne choroby (np. padaczka, wady serca, zaawansowana miażdżyca, choroba niedokrwienna mięśnia sercowego, choroba nadnerczy, cukrzyca, nowotwory złośliwe), a także alkoholizm, lekozależność, czy nawracające choroby psychiczne.
Jak trzeba przygotować się do zabiegu pobrania krwi?
Trzeba być wyspanym i wypoczętym, zdrowym, to znaczy nie mieć objawów przeziębienia, nie brać aktualnie żadnych leków (zasada ta nie dotyczy środków na nadciśnienie i antykoncepcyjnych). Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa trzeba zjeść lekki posiłek, wypić ok. 2 l płynów (w ciągu 24 godzin przed pobraniem) i wziąć ze sobą dokument ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.
Ile krwi pobiera się jednorazowo i jak długo to trwa?
Pobiera się tylko 450 ml pełnej krwi. Samo pobranie trwa zwykle 5-8 minut. Należy do tego doliczyć czas konieczny na wypełnienie ankiety, rejestrację, badania i wywiad lekarski – w sumie ok. 40-60 minut.
Jak często można oddawać krew?
W ciągu roku kobiety mogą oddawać krew metodą konwencjonalną maksymalnie cztery razy (450 ml co 12 tygodni), a mężczyźni – maksymalnie sześć (450 ml co 8 tygodni).
Czy przed oddaniem krwi trzeba być na czczo?
Jest to wręcz niewskazane. Rano powinno się wypić herbatę, wodę, czy sok i zjeść lekki posiłek.
Czy trzeba znać swoją grupę krwi, aby móc ją oddać?
Nie. Krew jest badana po oddaniu, m.in. pod kątem stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu, a także ewentualnego zakażenia wirusem HIV czy zapalenia wątroby typu C. Określana jest również grupa krwi.
Czy oddając krew można ulec zakażeniu?
Oddając krew nie można zarazić się żadną chorobą. Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa oraz mobilne punkty poboru krwi są wyposażone w sprzęt jednorazowego użytku. Krew pobierana jest przez profesjonalnie przeszkolony personel, w sterylnych warunkach, co gwarantuje bezpieczeństwo zarówno dla dawców, jak i biorców.
Jakie są możliwe skutki uboczne po oddaniu krwi?
Najczęściej nie odczuwa się żadnych skutków oddania 450 ml krwi. Po skończonym zabiegu dawca proszony jest o pozostanie na terenie centrum przez 30 min (na wszelki wypadek). Niewielki procent dawców bezpośrednio po oddaniu krwi chwilowo może, ale nie musi, odczuwać lekkie uczucia osłabienia bądź spadek ciśnienia.
Czy od oddawania krwi można się uzależnić?
Nie, oddawanie krwi nie uzależnia i nie zmienia regulacji tworzenia krwi w organizmie człowieka. Wszelkie inne opinie krążące na ten temat nie mają podstaw naukowych.
Dlaczego za krew nie dostaje się w Polsce pieniędzy, skoro w Niemczech tak?
Każdy kraj we własnym zakresie reguluje sposób pozyskiwania krwi. W Polsce oddawanie krwi ma charakter honorowy, czyli jest niepłatne. Dawcom przysługują również pewne uprawnienia za oddawanie krwi, m.in. tytuł „Honorowego Dawcy Krwi”, zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, zwrot kosztów przejazdu, posiłek regeneracyjny po oddaniu krwi lub jej składników o wartości kalorycznej 4 500 kalorii oraz możliwość odliczenia od podatku dochodowego darowizny w wysokości ustalanego corocznie ekwiwalentu za pobraną krew. Budżet nie wytrzymałby takiego obciążenia, ponadto oddawanie krwi było w Polsce odpłatne do 1990 roku, jednak okazało się, że ludzie zatajają czasem różne przeciwwskazania (w tym choroby), żeby pozyskać pieniądze, co jest sytuacją, do której absolutnie nie można dopuścić. Istnieją wyjątkowe przypadki, kiedy dawca otrzymuje pieniądze za krew – są to pojedyncze przypadki osób o bardzo rzadkiej charakterystyce krwi lub takich, które dodatkowo poddają się specjalnemu zabiegowi.
Co dzieje się z niewykorzystaną krwią, której kończy się data ważności? Czy jest ona wylewana?
Po pobraniu krew zostaje poddana preparatyce, która polega przede wszystkim na rozdzieleniu jej na składniki. Aby przyspieszyć ten rozdział, wiruje się ją w specjalnych wirówkach. Zabieg ten należy wykonać jak najszybciej po pobraniu, aby zachować jak najwyższą wartość poszczególnych składników. Wirowanie umożliwia rozdzielenie krwi na trzy frakcje: koncentrat krwinek czerwonych, osocze i tzw. kożuszek leukocytarno-płytkowy, który służy do uzyskania koncentratu krwinek płytkowych.
Koncentrat krwinek czerwonych to krwinki czerwone wraz z niewielką ilością osocza. Można go przechowywać w lodówce 35 do 42 dni po pobraniu (w zależności od zastosowanego płynu wzbogacającego).
Koncentrat krwinek płytkowych stanowią płytki krwi zawieszone w niewielkiej ilości osocza. Nadaje się on do przetoczenia tylko w ciągu 5-7 dni od pobrania.
Osocze przechowuje się w stanie zamrożenia. Im szybciej zostanie zamrożone, tym ma większą wartość. Może być w ten sposób magazynowane do 1 roku (maksymalnie do 36 miesięcy w temperaturze -35C). Po tym terminie krew traci swoje właściwości i jest utylizowana tak jak inne odpady medyczne. Takiej krwi jest jednak bardzo mało – poniżej 1%.
Czy Państwo może zmusić obywateli do oddawania krwi?
Nie, ponieważ decyzja o oddawaniu krwi – jednorazowym bądź regularnym – jest osobistą decyzją każdego człowieka. Polska jako państwo demokratyczne nie ingeruje w osobiste wybory swoich obywateli.
Jakie są główne powody, dla których ludzie oddają krew?
Krwiodawcy mówią, że oddawanie krwi daje ogromną satysfakcję z tego, że bezinteresownie mogą komuś uratować życie. Osoby, które oddają krew ze wskazaniem, najczęściej kierują się chęcią pomocy komuś z rodziny lub znajomym, którzy potrzebują krwi.
Ile warta jest jedna donacja krwi?
Jest ona warta tyle, ile uratowane dzięki niej życie, czyli jest bezcenna. Z punktu widzenia biorcy wartość krwi jest nieprzeliczalna na pieniądze, gdyż oddawanie krwi jest czynem bezinteresownym.
Czy w ostatnim czasie ktoś w Polsce zmarł lub zachorował podczas pobierania krwi?
Nie. W krajach rozwiniętych, w których używa się sprzętu jednorazowego użytku, oddawanie krwi nie grozi zakażeniem. Polska jako państwo wysoko rozwinięte jest także krajem bezpiecznym dla krwiodawców. Od roku 1995 nie stwierdzono w Polsce zakażenia w konsekwencji przetoczenia krwi. Szacuje się, że ryzyko zakażenia HIV tą drogą wynosi w Polsce 1 na 1 milion jednostek przetaczanej krwi, czyli właściwie zostało wyeliminowane. Zmiana technologii produkcji koncentratów czynników krzepnięcia spowodowała, iż nie dochodzi już do zakażeń HIV chorych na hemofilię.
Statystyki: - ogólna liczba dawców i donacji w roku 2011 w Polsce
Ogólna liczba dawców – 625 742
Ogólna liczba donacji – 1 224 293
Źródło:
