Tą nazwą definiuje się kilka rzadkich i bardzo różnych jednostek chorobowych, które nie mają etiologii nowotworowej. Ich charakterystyczną cechą jest nadmierna proliferacja (namnażanie) limfocytów w wyniku nadprodukcji cytokin prozapalnych (substancje występujące fizjologicznie w organizmie, które aktywują szlaki uruchamiające odpowiedź zapalną). Wyróżnia się dwie główne postacie choroby: jednoogniskową (UCD) i wieloogniskową (MCD). Rozpoznanie jest trudne i wymaga korelacji obrazu histopatologicznego, stwierdzanych objawów, badań obrazowych oraz laboratoryjnych.
UCD jest chorobą, która przeważnie występuje u osób w wieku 30-40 lat, nieznacznie częściej u kobiet. UCD dotyczy jednej grupy węzłów chłonnych (stąd nazwa: jednoogniskowa), w około połowie przypadków dotyczy węzłów chłonnych szyjnych lub śródpiersiowych. Najczęściej choroba ta nie daje żadnych objawów. Leczeniem z wyboru jest usunięcie powiększonych węzłów. Jeśli zmian nie można usunąć, a wystąpiły objawy ucisku masy węzłowej, można podać przeciwciało monoklonalne anty-CD20 – rytuksymab i glikokortykosteroid, a następnie dążyć do resekcji zmiany. W przypadku, gdy masa węzłowa daje obraz stanu zapalnego, można podać przeciwciało monoklonalne przeciw interleukinie 6 (patrz niżej) i również dążyć do resekcji zmiany. Rokowanie w tej postaci choroby jest dobre.
Jakie są metody leczenia pacjentów z iMCD?
Dobór metody leczenia idiopatycznej wieloogniskowej choroby Castlemana uzależniony jest od stopnia jej ciężkości. Według międzynarodowych zaleceń terapeutycznych CDCN z 2018 roku, u pacjentów z iMCD lekiem z wyboru jest przeciwciało monoklonalne przeciwko interleukinie 6 (mAb anty-IL-6) – syltuksymab, który stosuje się dożylnie co 3 tygodnie. Po zastosowaniu przeciwciała następuje poprawa w zakresie ustąpienia objawów związanych z chorobą, poprawa samopoczucia i jakości życia i powrót do normy wyników laboratoryjnych stanu zapalnego. Natomiast średni czas wystąpienia poprawy w zakresie zmniejszenia węzłów chłonnych po wdrożeniu leczenia anty-IL-6 wynosi około 5 miesięcy, gdyż przeciwciało nie ma bezpośredniego efektu cytotoksycznego. Jeśli terapia z zastosowaniem mAb anty-IL-6 jest nieskuteczna, w kolejnych liniach leczenia wdrażana jest terapia z zastosowaniem leków immunomodulujących (czyli takich, które regulują odpowiedź układu odpornościowego), np. talidomid i leków immunosupresyjnych (leków, które osłabiają działanie układu odpornościowego), np. cyklofosfamid, prednizon. U pacjentów z ciężką postacią iMCD w przypadku niepowodzenia terapii przeciwko interleukinie 6 w połączeniu z wysokimi dawkami sterydów (grupa leków przeciwzapalnych) stosowana jest terapia cytostatyczna (chemioterapia). Przeciwciało monoklonalne przeciw interleukinie-6 jest lekiem zarejestrowanym w Europie i Stanach Zjednoczonych dla rozpoznania idiopatycznej wieloogniskowej choroby Castlemana. Aktualnie w Polsce podlega refundacji w ramach programu lekowego Ministerstwa Zdrowia dla chorych z iMCD po wykluczeniu choroby związanej z zakażeniami wirusami HHV8 i HIV. Leczenie kontynuowane jest do progresji choroby (pogorszenia występujących wcześniej objawów lub wystąpienia nowych) lub wystąpienia działań niepożądanych w 3. stopniu ciężkości.
Leczenie iMCD z zastosowaniem przeciwciała monoklonalnego przeciw interleukinie 6 znacznie poprawiło rokowanie pacjentów. Dlatego tak ważne jest zwiększenie dostępu do nowoczesnej terapii i tym samym szans na powrót do zdrowia. Istotna jest również szybka, właściwa diagnoza, która pozwoli sprawnie uruchomić procedurę terapeutyczną.
Prognozy dla pacjentów są umiarkowanie dobre i zależne od postaci choroby.
Ośrodkami z najbogatszym doświadczeniem w diagnostyce i terapii iMCD w Polsce są:
- Narodowy Instytut Onkologii im. M. Skłodowskiej-Curie Państwowy Instytut Badawczy,
Klinika Nowotworów Układu Chłonnego
ul. Wilhelma Konrada Roentgena 5, 02-781 Warszawa - Uniwersytecki Szpital Kliniczny,
Klinika Hematologii Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku
ul. L. Pasteura 4, 52-007 Wrocław - Szpital Uniwersytecki w Krakowie,
Oddział Kliniczny Reumatologii i Immunologii
ul Jakubowskiego 2, 30-688 Kraków - Szpital Uniwersytecki w Krakowie,
Oddział Kliniczny Hematologii
ul Jakubowskiego 2, 31-501 Kraków - Uniwersyteckie Centrum Kliniczne w Gdańsku,
Klinika Hematologii i Transplantologii
ul. Dębinki 7, 80-952 Gdańsk - Szpitale Pomorskie – Szpital Morski im. Polskiego Czerwonego Krzyża,
Oddział Hematologii i Transplantologii Szpiku
ul. Powstania Styczniowego 1, 81-519 Gdynia
Warto wspomnieć, że od 2018 r. obchodzony jest Światowy Dzień Choroby Castlemana, który przypada na 23 lipca. Jest to data nieprzypadkowa, gdyż w ten dzień Benjamin Castleman rozpoczął studium serii przypadków pacjentów z charakterystycznymi objawami, które zostały ostatecznie opublikowane w lipcu 1956 r. Ponadto, 23 lipca 2017 r. w czasopiśmie medycznym Blood przedstawiono kryteria diagnostyczne dla idiopatycznej wieloośrodkowej choroby Castlemana. Te istotne wydarzenia stały się motorem do podejmowania działań edukacyjnych, poszukiwania skutecznych sposobów leczenia oraz wspierania chorych w walce z chorobą, a także wymiany doświadczeń pacjentów związanych z chorobą Castlemana.
Opracowano na podstawie:
Ostrowska, Beata & Romejko-Jarosińska, Joanna & Domańska-Czyż, Katarzyna & Walewski, Jan. (2021). Idiopathic multicentric Castleman disease: Pathogenesis, clinical presentation and recommendations for treatment based on the Castleman Disease Collaborative Network (CDCN). Acta Haematologica Polonica. 52. 29-37. 10.5603/AHP.2021.0005.
PL-SIL-2200003