Zalecenia żywieniowe powinny zostać dobrane indywidualnie do potrzeb chorego, uwzględniać jego aktualny stan odżywienia, lokalizację choroby nowotworowej, wyniki badań laboratoryjnych, schemat leczenia onkologicznego oraz pojawiające się skutki uboczne związane z terapią. Z uwagi na mnogość czynników wpływających na dobór produktów spożywczych, nie sposób wskazać jednego uniwersalnego modelu żywieniowego, który będzie odpowiedni dla wszystkich chorych na nowotwory.
Jeżeli stan zdrowia oraz wydolność przewodu pokarmowego pozwala, dieta powinna być jak najbardziej różnorodna i uwzględniać wszystkie grupy produktów spożywczych. Dzięki temu zwiększa się prawdopodobieństwo pokrycia zapotrzebowania na wszystkie niezbędne składniki odżywcze.
Białko buduje
Spośród nich w literaturze wyróżnia się białko, na które wzrasta zapotrzebowanie w chorobie nowotworowej. Pełni ono m.in. funkcję budulcową i regeneracyjną. Składnik ten wspomaga układ odpornościowy, a także reguluje ciśnienie krwi oraz równowagę kwasowo-zasadową. U chorych na nowotwory obserwuje się zwiększoną utratę białka, dlatego w ich diecie należy uwzględnić źródła białka, czyli chude mięso, ryby (również tłuste z uwagi na zawartość kwasów tłuszczowych omega-3), jaja, produkty mleczne oraz nasiona roślin strączkowych. Te ostatnie, pomimo ważnej roli w profilaktyce antynowotworowej, nie powinny stanowić jedynego źródła białka w diecie chorego. Pokrycie zapotrzebowania na ten składnik odżywczy wyłącznie ze źródeł roślinnych oznaczałby spożycie dużych ilości nasion roślin strączkowych (przekraczających możliwości trawienne wielu pacjentów) oraz mogłoby przyczynić się do wystąpienia dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (np. uczucia przepełnienia, wzdęć oraz zaparć). Pokrycie zapotrzebowania na białko oraz energię ma na celu zapobiegać utracie masy ciała.
Chorzy onkologiczni są w grupie ryzyka rozwoju niedożywienia
Przyczyną tego problemu jest zwiększony katabolizm oraz trudne leczenie onkologiczne przyczyniające się do zaburzeń apetytu, trudności przy przełykaniu oraz problemów z pracą przewodu pokarmowego. Objawy te skutecznie utrudniają pokrycie zapotrzebowania na energię. Rozpoznanie niedożywienia wymaga podjęcia jak najszybszej interwencji żywieniowej, której celem jest zwiększenie wartości energetycznej posiłków oraz udziału białka w codziennym jadłospisie. Zalecanym postępowaniem jest fortyfikacja diety w produkty specjalnego przeznaczenia medycznego oraz dodatek naturalnych produktów spożywczych, które charakteryzują się wysoką wartością energetyczną w małej objętości (np. oliwa z oliwek, oleje roślinne, tłuste śmietany, masło, mleczko kokosowe, miód, masło orzechowe, orzechy i nasiona). Produkty te należy dodawać w niewielkiej ilości do głównych posiłków (np. dodatek łyżki oliwy z oliwek do zupy).
Uwaga na mity żywieniowe!
Na zakończenie warto zaznaczyć, że w ogólnodostępnych mediach pośród sprawdzonych i rzetelnie opracowanych materiałów nie brakuje mitów żywieniowych. Zastosowanie się do niektórych z nich może zaszkodzić choremu. Przykładem może być głodówka, promowana niekiedy jako sposób na wyleczenie z raka. Ograniczenie spożywania posiłków oraz brak pokrycia zapotrzebowania na energię i białko u chorego zwiększają ryzyko utraty masy ciała i niedożywienia w chorobie nowotworowej, co może przekładać się na efekty leczenia onkologicznego i jakość życia chorego. Wszelkie wątpliwości w zakresie diety u chorego na nowotwór powinny zostać wyjaśnione podczas konsultacji z dietetykiem mającym doświadczenie we współpracy z chorymi na nowotwory.
Suplementy diety to nie cukierki
Taka porada powinna również obejmować indywidualne dostosowanie suplementacji chorego na nowotwór. Suplementy diety to nie cukierki, które można przyjmować bez wcześniejszej refleksji oraz zastanowienia się. Poza witaminą D, której suplementacja jest rekomendowana również u osób zdrowych, nie ma wskazań do rutynowej suplementacji u chorych onkologicznych. Decyzję o suplementacji powinny poprzedzać wyniki badań laboratoryjnych (dokumentujące wystąpienie niedoborów) oraz wywiad żywieniowy, na podstawie którego stwierdza się możliwość uzupełnienia składników odżywczych w diecie. Stosowanie różnego rodzaju preparatów witaminowo-mineralnych oraz mikstur wzmacniających na własną rękę może przynieść choremu więcej szkody niż pożytku, szczególnie gdy chory ukrywa przed lekarzem onkologiem stosowanie tego typu specyfików. Przykładem może być preparat z zielem dziurawca w składzie. Jego składniki mogą wchodzić w interakcje z lekami antynowotworowymi, wpływając tym samym na skuteczność terapii przeciwnowotworowej oraz zwiększając ryzyko pojawienia się skutków ubocznych.
Artykuł zrealizowany w ramach projektu „W gruncie wiedzy”.
Źródło: Żywienie w chorobie nowotworowej – Podstawowe informacje
