Jak bezstresowo pobrać dziecku krew?

Dlaczego pobieramy krew dzieciom?

Krew pobiera się, aby potwierdzić lub wykluczyć wystąpienie choroby albo w celu przeprowadzenia rutynowej oceny stanu zdrowia dziecka. Na podstawie zaobserwowanych i zgłaszanych przez rodzica dolegliwości dziecka, takich jak na przykład: obniżony apetyt, zmiana w zachowaniu lub zmniejszona aktywność, lekarz pediatra decyduje o wykonaniu badań morfologicznych, aby dokładnie określić stan zdrowia małego pacjenta. Objawy choroby nie są widoczne "gołym okiem" i często są niemożliwe do wychwycenia podczas badania fizykalnego. Ma to szczególne znaczenie w przypadku niemowląt i małych dzieci, które nie potrafią powiedzieć rodzicowi z jakiego powodu płaczą, są rozdrażnione, apatyczne lub zmęczone.

Wyniki morfologii krwi zinterpretowane przez lekarza pozwalają na określenie, czy i jaki proces diagnostyczny jest niezbędny do dalszego leczenia pacjenta. Poprawnie postawiona diagnoza zdecydowanie przyspiesza powrót dziecka do zdrowia.

fot. onkologia-dziecieca.pl

Morfologia, co to takiego?

Morfologia krwi to podstawowe badanie diagnostyczne, które pozwala na ocenę składników krwi i na ich podstawie postawienie diagnozy o ogólnym stanie zdrowia pacjenta. Jest to jedno z najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych, pomagające w wykrywaniu chorób i nieprawidłowości, takich jak: infekcje, anemia, choroby układu krwionośnego czy zaburzenia w pracy układu odpornościowego, itp. Morfologia krwi obwodowej pozwala na ilościową i jakościową ocenę elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Zalicza się do nich krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz krwinki płytkowe lub płytki krwi (trombocyty).

Placówki, w których pobierana jest krew

Punkty Pobrań NFZ lub prywatne

Na badania morfologiczne kieruje lekarz prowadzący, wtedy, gdy zaobserwuje niepokojące objawy u pacjenta, w celu potwierdzenia lub wykluczenia choroby. Lekarz wypisuje skierowanie, na podstawie którego badanie jest przeprowadzane nieodpłatnie w laboratorium znajdującym się w placówce POZ lub w punkcie pobrań w laboratorium współpracującym z POZ. Pacjent nie ponosi kosztów takiego badania.

Szpitalny gabinet zabiegowy

Gdy lekarz kieruje dziecko do szpitala oznacza to, że jego stan wymaga wnikliwej analizy, a więc wykonania większej ilości badań. Z technicznego punktu widzenia procedura pobrania krwi w punkcie pobrań w laboratorium diagnostycznym i gabinecie zabiegowym w szpitalu jest identyczna. Jednak z perspektywy dziecka pobieranie krwi podczas pobytu szpitalnego może być bardziej stresujące. Główną różnicą są okoliczności, jakie następują po pobraniu krwi. Z gabinetu zabiegowego dziecko wraca na salę szpitalną, a nie do przytulnego pokoju domowego, w którym może szybko zapomnieć o trudnym doświadczeniu. W szpitalu dziecko wielokrotnie mija gabinet zabiegowy, a to może wzmagać niepokój. W przypadku dzieci, których leczenie wymaga dłuższego pobytu, pobranie krwi z czasem staje się rutyną i nie robi dużego wrażenia na dzieciach. Rodzice powinni mieć świadomość, że w warunkach szpitalnych powinni znacznie więcej uwagi poświęcić na rozmowę z dzieckiem i otoczenie go troską.

Czy wszystkie badania są refundowane przez NFZ?

Lekarz dysponuje określoną przez system liczbą badań, które może zlecić. Niestety, nie wszystkie badania są refundowane i chcąc przeprowadzić pogłębioną diagnostykę poza szpitalem, należy za nią zapłacić.

Decyzję o kontrolnym pobraniu krwi u zdrowego dziecka może także podjąć sam rodzic, bez konsultacji z lekarzem. W takim przypadku badanie przeprowadza się wyłącznie odpłatnie. Jeśli dziecko rozwija się prawidłowo, nie ma zaburzonego łaknienia i pragnienia, nie skarży się na ból, a rodzic nie zauważa niepokojących objawów to nie ma powodu, by badać krew częściej niż raz na rok. Zbyt częste pobieranie krwi może prowadzić do wystąpienia anemii.

Jak rodzic może przygotować dziecko do pobrania krwi?

1. Odpoczynek. Jeśli to możliwie, najlepiej zadbać o odpoczynek w dniu poprzedzającym pobranie. Na 15 minut przed pobraniem należy spokojnie oczekiwać w poczekalni, siedząc na krześle. Dobrym pomysłem jest zabranie ulubionych zabawek dziecka, które skupią jego uwagę i pozwolą mu się skoncentrować na aktywności, którą lubi i wyciszyć się.

2. Nawodnienie. Należy pamiętać o odpowiednim nawodnieniu organizmu, aby dobrze przygotować żyły do pobrania. Dobre nawodnienie wpływa na napięcie żył i przepływ krwi, co zdecydowanie usprawnia proces pobrania krwi. W idealnych warunkach, gdy wiemy o pobraniu z wyprzedzeniem, należy na dobę przed pobraniem podawać dziecku dużo wody. W dniu pobrania od momentu obudzenia dziecko powinno popijać łyczkami tak dużo wody jak to możliwe. Wypicie wody na 30 minut przed pobraniem krwi nie gwarantuje wystarczającego nawodnienia organizmu. Aby zweryfikować czy dziecko wypija odpowiednią ilość płynów wystarczy dokonać łatwego obliczenia matematycznego. Wzór podany w tabeli poniżej rozwieje wątpliwości dotyczące tego czy na co dzień dziecko wypija odpowiednią ilość niegazowanych i niesłodzonych płynów. Najzdrowsza jest woda z cytryną lub niesłodzone herbaty.

3. Jedzenie. Do przeprowadzenia badania morfologicznego nie wymaga się od pacjentów pozostawania na czczo przed badaniem. Najlepiej, aby posiłek był spożyty na ok 2-3 godziny przed badaniem, ale małe dzieci mogą mieć krótszą przerwę pomiędzy posiłkiem, a badaniem. Badenie, które wymaga pozostawania na czczo przez minimum 8h to oznaczenie poziomu glikemii. Zasada ta dotyczy wszystkich pacjentów, w tym małych dzieci.

WAŻNE! Nie wolno karmić dziecka piersią w trakcie pobierania krwi. Może to grozić zachłyśnięciem. Nie powinno się także pobierać krwi małym dzieciom przez sen. Należy pamiętać o efekcie MORO u śpiących niemowląt, który może być niebezpieczny podczas pobierania krwi.

Niemowlęta, które zasypiają podczas karmienia piersią najlepiej nakarmić po badaniu, dzięki temu dziecko będzie miało okazję, by uspokoić się przy mamie.

4. Konsultacja z lekarzem. Najlepiej upewnić się, czy badania, które rodzic chce zrobić dziecku na własną rękę są wskazane i czy lekarz nie sugeruje szerszej palety badań. Zdarzają się przypadki, że rodzic opłaca podstawowe badania krwi dziecka bez konsultacji z lekarzem, a następnie udaje się na wizytę lekarską i dostaje skierowanie na rozszerzoną diagnostykę. W efekcie, w ciągu dwóch dni dziecko jest kłute dwa razy, zupełnie niepotrzebnie. Należy także pamiętać, że od ilości zleconych badań zależy ilość pobieranej krwi.

5. Zachowanie odpowiedniej temperatury ciała. W okresie jesienno-zimowo-wiosennym w Polsce postępowanie w przygotowaniu do pobrania krwi jest nieco inne niż latem. Z uwagi na niskie temperatury na dworze, przygotowanie do pobrania nieznacznie się komplikuje. Przebywanie na chłodzie sprawia, że naczynia krwionośne obkurczają się i zmniejsza się przepływ krwi. Aby temu zapobiec i skrócić czas pobrania krwi, należy ogrzać ciało pacjenta, a w szczególności miejsce pobrania krwi, czyli najczęściej dół łokciowy. Do laboratorium warto przybyć z dzieckiem na około 20 minut przed planowanym pobraniem krwi, tak, aby dziecko zdążyło się rozebrać, rozgrzać i zaadaptować do nowego miejsca.

6. Odpowiedni dobór stroju. Aby w łatwy sposób pobrać krew należy dobrać strój tak, aby pielęgniarka miała dostęp do ręki bez konieczności rozbierania całego dziecka. W dniu badania, w zależności od pory roku, najlepiej wybrać spodenki, koszulkę i rozpinaną bluzę. Latem zadanie jest dużo prostsze, ale w okresach chłodniejszych warto pamiętać o tym, by dziecko nie miało na sobie zbyt wielu warstw.

7. Ograniczenie liczby rzeczy. Wchodząc do gabinetu rodzic z reguły trzyma na rękach dziecko, dokumenty, torebkę lub plecak, torbę na przybory dziecka i telefon. W sytuacji stresującej zbyt dużo przedmiotów wprowadza chaos i niepotrzebnie negatywnie wpływa na przebieg wizyty. Przed wejściem do gabinetu warto zostawić niepotrzebne przedmioty w poczekalni i zapewnić sobie i dziecku jak największy komfort i skupienie.

8. Organizacja czasu w poczekalni. Warto przemyśleć, jak spędzimy czas oczekiwania przed pobraniem w poczekalni. Jeśli będzie atrakcyjny dla dzieci, to rodzic nie będzie musiał uspokajać dziecka i do gabinetu zabiegowego wejdzie spokojniejszy. Mimo, że idealnym dniem na wizytę w laboratorium wydaje się być sobota, nie jest to najbardziej fortunny wybór. Prawdopodobnie większość pracujących rodziców dysponuje wolnym czasem akurat w sobotę rano i to ten dzień wybierają na rodzinne badania krwi. Z pewnością wydłużony czas oczekiwania w poczekalni i ilość czasu spędzonego w gabinecie zabiegowym koreluje negatywnie z poziomem stresu dziecka i rodziców. Pielęgniarki sugerują wybieranie się do laboratorium w inne dni tygodnia.

Skąd pobierana jest krew?

Wybór miejsca pobrania krwi zależy od wieku pacjenta, widoczności i budowy żył, a także rodzaju badania. Najczęściej krew pobierana jest z żyły w dole łokciowym, z nadgarstka lub palca. U najmłodszych pacjentów do ok. 8 miesiąca życia można wykonywać pobranie także z głowy i pięty.

Przebieg procesu pobrania krwi

Każda z osób biorących udział w procesie pobrania krwi powinna być do niego odpowiednio przygotowana zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Pielęgniarka, rodzic i, w zależności od wieku i doświadczenia z pobieraniem krwi, także dziecko mają swoją wizję tego procesu i związane z nim oczekiwania i niepokoje.

Im lepsza współpraca pomiędzy pielęgniarką/technikiem laboratoryjnym, dzieckiem i rodzicem/opiekunem, tym proces pobrania krwi będzie krótszy, łatwiejszy i mniej stresujący.

W poza szpitalnych punktach pobrań, w uzasadnionych przypadkach dla dobra dziecka, pielęgniarki mogą pozwolić obojgu rodzicom na uczestniczenie w procesie pobierania krwi, jednak warunkiem koniecznym w takiej sytuacji jest współpraca rodziców z pielęgniarką. Standardowo przy pobraniu krwi w gabinecie zabiegowym powinien przebywać jeden rodzic/opiekun i dziecko. Takie zasady wynikają z bardzo prozaicznej przyczyny, im więcej osób w gabinecie tym większe ryzyko pomyłki. Jeśli oprócz dziecka, inni członkowie rodziny także mają zlecenie na pobranie krwi, to ryzyko pomylenia kart i kodów zlecenia jest większe.

Pobieranie krwi „krok po kroku”

1. Krótki wywiad z pacjentem lub rodzicem/opiekunem pacjenta, polegający na zweryfikowaniu danych pacjenta i rodzica/opiekuna. Po wejściu do gabinetu osoba pobierająca krew ma obowiązek zweryfikować dane pacjenta tak, aby upewnić się, że pacjent, który wszedł do gabinetu z nadanym numerem, faktyczne jest wpisany pod tym numerem do systemu. Taka procedura ma na celu wykluczenie pomyłki w przypisaniu wyników badań do nieodpowiedniej osoby. Dodatkowo pielęgniarka może pytać o ogólną formę zdrowotną pacjenta, występowanie gorączki w ciągu ostatnich 24h, ryzyko omdlenia albo uczuleń na preparat dezynfekujący. Nie wynika to z ciekawości, a z faktu, iż np. gorączka może wpływać na wyniki analizowanej próbki krwi.

2. Przygotowanie dokumentacji badania

Obraz zawierający ubrania, ściana, w pomieszczeniu, osobaOpis wygenerowany automatycznie

fot. onkologia-dziecieca.pl

Pielęgniarka przygotowuje etykiety na próbówki i na zlecenie z numerem badań dla pacjenta. Na podstawie numeru zlecenia, w większości laboratoriów, można odebrać wyniki badań przez Internet. Wyniki badania interpretuje lekarz kierujący dziecko na badanie. Jeśli rodzic chciałby dowiedzieć się co oznaczają poszczególne parametry przed wizytą lekarską, może skorzystać z pomocy kalkulatora morfologii opracowanego w tym celu przez ekspertów. Kalkulator wraz z instrukcją dostępny jest na stronie portalu onkologia.dziecieca.pl. Istnieje także wersja kalkulatora morfologii dedykowana osobom dorosłym dostępna na stronie hematoonkologia.pl

fot. onkologia-dziecieca.pl

3. Przygotowanie pacjenta do badania:

oględziny żył i wybór miejsca pobrania krwi,
odkażenie miejsca pobrania,
założenie stazy (w przypadku analizy krwi pod kątem poziomu sodu i potasu nie stosuje się staz uciskowych).

4. Pobranie krwi. Pielęgniarka wkłuwa się w wybrane miejsce i pobiera krew do wcześniej przygotowanej probówki lub probówek, jeśli lekarz zlecił więcej badań.

5. Naklejenie plastra i zalecenie uciskania miejsca pobrania przynajmniej przez 1 minutę, aby uniknąć wystąpienia wylewów podskórnych, czyli krwiaków.

6. Przekazanie próbek krwi do laboratorium.

Spokojny rodzic = spokojniejsze dziecko

Czy można pobrać dziecku krew tak, aby się nie bało?

Z pewnością tak, i w wielu punktach pobrań tak właśnie się to odbywa. Wiele zależy od postawy dorosłych i emocji, które im towarzyszą podczas pobierania krwi. Jeśli rodzic mdleje na widok krwi, to trudno mu będzie uspokoić dziecko i przekonać je do tego, że jest to procedura łatwa. Warto wziąć to pod uwagę i skorzystać z pomocy innych osób bliskich lub przyjaciół, których dziecko lubi i którzy zachowają spokój w gabinecie zabiegowym.

Tylko prawda ratuje rodziców

Aby proces pobierania krwi nie był stresujący dla dziecka, powinien być oparty na prawdzie. Niestety rodzice lub opiekunowie często uciekają się do kłamstw, mówiąc: „Pani nic nie będzie robiła, tylko obejrzy rączkę” albo „to nic nie boli”. Podstawową zasadą jest dostosowanie treści i języka przekazywanych informacji do wieku dziecka, wyjaśnienie, jak przebiega procedura pobierania krwi, by mały człowiek mógł się do niej przygotować. Dlatego, tak ważne są rozmowy, czytanie książek, oglądanie bajek o zdrowiu, wizytach w gabinetach lekarskich i pobieraniu krwi już od najmłodszych lat.

Dziecko powinno wiedzieć, ile będzie trwało badanie. W tym celu rodzic może dać łatwy do zrozumienia przez dziecko przykład „będziemy w gabinecie tyle czasu, ile zajmuje nam umycie zębów” albo „ile trwa twoja ulubiona piosenka.”

Jeśli rodzic dysponuje czasem to warto ustalić z laboratorium wizytę próbną, podczas której dziecko będzie miało okazję obejrzeć punkt pobrań, poznać panie pielęgniarki i zadać pytania. Rodzic może wtedy zapytać personel medyczny, czy dopuszcza inne formy wsparcia dziecka podczas pobrania, np. oglądanie bajki.

Gdy dziecko jest świadome w jakim celu przeprowadzane są badania krwi, łatwiej jest mu przyjąć informację o konieczności wykonania badań. Aby dziecko nie denerwowało się badaniem, należy rozpocząć proces przygotowania w formie zabaw najwcześniej jak to możliwe.

Niektóre dzieci mówią, że sam zapach laboratorium wywołuje w nich lęk, dla innych trudny jest moment siadania na fotelu zabiegowym lub zakładanie stazy. Dlatego uważność na reakcje i zachowanie dziecka powinny zaczynać się od momentu obudzenia się w dniu pobrania.

Techniki łagodzenia bólu i stresu

Kremy i spraye znieczulające: W niektórych przypadkach można zastosować specjalne kremy, żele lub spraye, które znieczulają skórę, zmniejszając ból związany z wkłuciem igły. Stosuje się je ok. godziny przed pobraniem krwi. Takie rozwiązanie powinno być stosowane u dzieci, u których wystąpił problem z pobraniem krwi w przeszłości. Nie zaleca się stosowania kremów lub sprayów u wszystkich dzieci.

Środki znieczulające do stosowania zewnętrznego mają właściwości rozmiękczania żył i mogą negatywnie wpływać na proces pobrania. Rodzic powinien skonsultować decyzję o zastosowaniu środka znieczulającego z pielęgniarką, która wskaże miejsce wkłucia podczas kolejnego pobrania krwi. Środek należy stosować na obydwu kończynach, na wypadek, gdyby niezbędna była zmiana miejsca wkłucia.

Metody psychologiczne: Warto wprowadzać techniki odwracania uwagi, takie jak: zabawa w liczenie, np. „łapania biedronek”, czyli liczenia kropli skapującej krwi, śpiewanie piosenek albo pokazywanie dziecku książeczki podczas zabiegu. Tego rodzaju techniki mogą pomóc złagodzić lęk. Dziecko może przygotować się do wizyty samo i wybrać zabawkę, która doda mu odwagi podczas pobrania. Pomocne dziecku i rozładowujące napięcie może być angażowanie go w proces pobierania krwi, zwracanie się do niego bezpośrednio i np. proszenie, by samo położyło rękę na ramieniu fotela albo przytrzymało gazikiem miejsce wkłucia. Nawiązanie z dzieckiem kontaktu, mówienie po imieniu, pytanie o zainteresowania lub plany po wyjściu z gabinetu najlepiej odwraca uwagę dziecka i pomaga w procesie pobrania krwi.

Rady dla rodzica

Obraz zawierający tekst, zrzut ekranuOpis wygenerowany automatycznie

Przygotuj dziecko do pobrania krwi psychicznie i fizycznie. Zadbaj, aby było wyspane i odpowiednio nawodnione.
Mów prawdę i szczerze powiedz, że pobranie krwi może boleć. Wytłumacz, na czym polega badanie i w jakim celu jest wykonywane. Powiedz, że ból będzie chwilowy, przypomnij dziecku, że już kiedyś przeżyło taką sytuację.
Zaproponuj zastosowanie środka znieczulającego. Zapytaj, czy dziecko chce go zaaplikować samo.
Zadbaj o miły akcent po pobraniu krwi, zadecyduj, czy będzie to wspólne zjedzenie ulubionej potrawy, zabawa czy zabawka.
Bądź opanowany i stanowczy.
Nie przepraszaj dziecka za to, że przyprowadziłeś dziecko na badanie. Robisz to dla jego zdrowia.
Zaufaj personelowi i słuchaj jego poleceń.
Nie przejmuj bólu dziecka na siebie.
Nie wspominaj i nie rozpamiętuj trudnych pobrań przy dziecku.
Do gabinetu zabierz jak najmniej przedmiotów. Zadbaj o wolne ręce, którymi przytrzymasz dziecko lub miejsce wkłucia.
Ubierz dziecko tak, aby był łatwy dostęp do miejsca pobrania.
Dziecko nie może nic mieć w ustach podczas pobrania.

Rady dla pielęgniarek

Bądź w kontakcie z rodzicem, wytłumacz co robisz. Rodzic przeżywa emocje dziecka, jeśli będzie spokojny, będzie stanowił wsparcie podczas pobrania. Zdenerwowany rodzic nie uspokoi dziecka.
Mów wprost, czego oczekujesz od rodzica, jak ma trzymać dziecko i unieruchomić rękę.
Zapytaj, czy występowały omdlenia rodzica lub dziecka.
Poinformuj, że pobranie krwi można wykonać na leżąco.
Zagaduj dziecko, odwracaj jego uwagę, przekieruj myśli dziecka na coś pozytywnego.
Traktuj dziecko poważnie, jak dorosłego.
Dziecko może być zainteresowane pobraniem i ma prawo zadawać pytania.

Rodzicu, poinformuj swoje dziecko