W ostatnich latach jesteśmy świadkami dużego postępu w dziedzinie polskiej i światowej hematoonkologii. Wskaźniki przeżywalności w przypadku wielu schorzeń wzrosły, wydłużyła się długość życia pacjentów. W rezultacie wiele zagrażających życiu chorób przekształciło się w choroby przewlekłe.
Ból może być następstwem choroby (bóle kości w szpiczaku plazmocytowym, bóle związane z uciskiem powiększających się węzłów chłonnych/narządów) lub jej leczenia – tak jak np. efektem niepożądanym chemioterapii jest polineuropatia, związana z odczuwaniem bólu, mrowienia i drętwienia, szczególnie dłoni lub stóp.
Więcej o polineuropatii przeczytają Państwo tutaj
Typy leków przeciwbólowych
Rozróżniamy dwa główne rodzaje przeciwbólowych środków farmakologicznych. Klasyfikacja uwzględnia typ substancji czynnej, a co za tym idzie – siłę działania.
Analgetyki nieopioidowe
Szeroko znane leki stosowane w przypadku bólu o małym i średnim nasileniu. Wiele z nich jest łatwo dostępnych (w każdej aptece, bez recepty). Oprócz przeciwbólowego mają także działanie przeciwzapalne i przeciwgorączkowe. Substancje aktywne używane do ich produkcji to np. kwas acetylosalicylowy, ibuprofen, paracetamol czy ketoprofen.
Dlaczego leki przeciwbólowe zawsze należy przyjmować pod opieką i za zgodą naszego lekarza? Paracetamol – wydawałoby się najłagodniejszy z leków przeciwbólowych, zmniejszając gorączkę może “ukryć” objawy zakażenia w trakcie przyjmowania chemioterapii. Obraz stanu pacjenta zostaje zniekształcony, co może w danym momencie wpłynąć negatywnie na postępowanie terapeutyczne. Dość często zdarza się również, że chory jest uczulony na kwas acetylosalicylowy. W takim wypadku nie można stosować preparatów z tą substancją czynną.
Analgetyki opioidowe
Leki przeznaczone do reagowania na silne dolegliwości bólowe. Są dostępne tylko na receptę. Zaliczamy do nich m.in. kodeinę, tramadol, morfinę czy oksykodon. Przyjmuje się je pod ścisłym nadzorem lekarskim, ostrożnie dobierając dawkę. Leki te stosowane w sposób nierozsądny są niebezpieczne dla organizmu, a niektóre uzależniające. Czasem jednak są jedyną opcją przynoszącą ulgę w bardzo ostrych napadach bólu.
Działanie niwelujące ból, nieprzyjemne mrowienie i pieczenie przejawiają także leki stosowane w leczeniu innych schorzeń:
- antydepresanty,
- leki przeciwpadaczkowe,
- kortykosteroidy (zmniejszające stany zapalne).
Leki te stosuje się w skojarzeniu z ww. analgetykami, mają one innych mechanizm działania. Ich zadaniem jest uzupełnienie efektu przeciwbólowego, zwłaszcza w leczeniu polineuropatii. Czasami nazywane są koanalgetykami.
Skutki uboczne
Jednym z najtrudniejszych niepożądanych efektów leków przeciwbólowych przyjmowanych regularnie jest stopniowe „przyzwyczajanie” się do nich organizmu, a co za tym idzie – osłabienie ich działania. Aby uśmierzyć ból, pacjent w takim przypadku musi przyjmować z czasem coraz większe dawki lub coraz silniejsze substancje czynne (ale tolerancja na lek nie oznacza uzależnienia!).
Skutków ubocznych stosowania opisywanych preparatów jest wiele, o czym świadczą chociażby dołączone do nich długie i szczegółowe ulotki (nawet te przy lekach stosowanych bez recepty).
Leki przeciwbólowe mogą powodować:
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – zaparcia, mdłości, wymioty;
- dolegliwości ze strony układu nerwowego – zaburzenia percepcji, zawroty i bóle głowy, zaburzenia wzroku, kłopoty z pamięcią;
- pogorszenie samopoczucia – mimo ulgi w bólu;
- uszkodzenie nerek, serca i wątroby;
- senność – przyjmowanie silnych leków przeciwbólowych wyklucza możliwość kierowania pojazdami czy podejmowania działań wymagających silnego skupienia i uwagi;
- reakcje alergiczne, obrzęki, w skrajnych przypadkach – wstrząs anafilaktyczny (wymagany jest wywiad medyczny dotyczący alergii występujących u pacjenta).
Jak inaczej radzić sobie z bólem?
Choć nie są tak spektakularne jak środki farmakologiczne, mogą przynieść ulgę, chwilę zapomnienia, a nawet – przyjemności. Sposobów na radzenie sobie z bólem związanych z aktywnością, sferą emocjonalną i psychiczną pacjenta jest wiele. Może warto wypróbować niektóre z nich? Co ważne – nie przynoszą skutków ubocznych, chyba że te pozytywne.
Warto poszukać wsparcia u najbliższych i znajomych. Dobrym sposobem na złagodzenie bólu może być chwila relaksu – masaż, kąpiel, spacer, rozrywka (obejrzenie filmu, posłuchanie muzyki). Przydatne okazują się ćwiczenia oddechowe, lekkie ćwiczenia fizyczne (za zgodą lekarza), rozmowa z psychoterapeutą.
Podsumowanie
O czym przede wszystkim należy pamiętać przy stosowaniu leków przeciwbólowych? Nie powinno się działać bez wiedzy lekarza – zmniejszać lub zwiększać dawek, zmieniać godzin ich przyjmowania, łączyć ich z innymi, nowymi lekami. Ostrożność jest tu zawsze kluczem.
Konsultacja merytoryczna: dr Aleksandra Gołos
Więcej informacji:
