Sytuacja wynika nie tylko z dramatycznego spadku liczby dawców, ale także z powodu ograniczonej liczby wyjazdów specjalnych ambulansów, w których można oddawać krew. Zamknięte zostały również niektóre punkty krwiodawstwa w mniejszych miastach, a część punktów znajdujących się przy szpitalach została przeniesiona w inne miejsce. W zastępstwie pojawiły się np. specjalne ambulanse jak np. w Puławach, gdzie mobilny punkt został ustawiony przy urzędzie miasta.
Centra krwiodawstwa apelują, aby nie rezygnować z oddawania krwi, jeżeli nie istnieją przeciwwskazania zdrowotne. Jeżeli zdecydujemy się na podzielenie się swoja krwią, musimy być przygotowani na dodatkowe procedury, które mają zwiększyć bezpieczeństwo dawców oraz personelu medycznego takie jak:
- wstępny pomiar temperatury,
- pojedyncze wpuszczanie do punku oddawania krwi,
- dodatkowa dezynfekcja.
Centra krwiodawstwa jednocześnie proszą o baczne obserwowanie swojego stanu zdrowia. Jeżeli wystąpią u nas jakiekolwiek objawy budzące wątpliwości należy zrezygnować. Są to grypopodobne objawy, wskazujące na zakażenie, takie jak:
- gorączka,
- suchy kaszel,
- płytki oddech/duszności,
- ból mięśni,
- zmęczenie,
- ból gardła.
Jeżeli po oddaniu krwi wystąpią u nas takie objawy, powinniśmy skontaktować się z centrum krwiodawstwa. Można również skorzystać z formularza samodyskwalifikacji, który jest dostępny w punkcie krwiodawstwa.
Więcej informacji dotyczących krwiodawstwa w czasie epidemii można znaleźć m.in. na stronie https://krwiodawcy.org/koronawirus/.
Pomimo że większość operacji planowych została ograniczona oraz zmniejszyła się liczba wypadków, co jest związane z ograniczeniem transportu w czasie kwarantanny nadal chorzy, w tym szczególnie chorzy na nowotwory hematologiczne, potrzebują krwi.
Pacjenci hematoonkologiczni to grupa chorych, którzy niezależnie od sytuacji, są poddawani transfuzjom, a to, ile przetoczeń będzie potrzebować dany Pacjent – i jakich składników – zależy od wielu czynników. Chorzy z niedokrwistością aplastyczną, z zespołami mielodysplastycznymi i ostrymi białaczkami potrzebują stosunkowo więcej przetoczeń w porównaniu z innymi chorobami krwi. Często powodem transfuzji są również powikłania w trakcie leczenia, które znacznie zwiększają zapotrzebowanie organizmu na składniki krwi – czerwone krwinki czy płytki. Kiedy dochodzi do bardzo szybkiego rozwoju choroby, która upośledza prawidłowe funkcjonowanie szpiku, wzrasta zapotrzebowanie Pacjentów onkohematologicznych na preparaty krwiopochodne, takie jak koncentrat krwinek czerwonych czy koncentrat krwinek płytkowych. - tłumaczy dr Tigran Torosian, hematolog, dyrektor medyczny Fundacji DKMS.
Warto oddawać krew przez cały rok, szczególnie - gdy krwi w bankach brakuje. Pamiętajmy przy tym, że organizm po donacji od razu zaczyna się regenerować. Najpierw wyrównuje się jej objętość, a kolejno liczba składników komórkowych krwi. Jeśli oddamy maksymalną ilość krwi pełnej, czyli 450 ml, to jest to mniej niż 10% całej krwi, która znajduje się w organizmie dorosłego człowieka, ponieważ mamy jej około 5-6 litrów. Ubytek ten nie stanowi zagrożenia dla życia dawcy - dodaje dr Torosian z Fundacji DKMS.
W tej ciężkiej sytuacji przypominamy Państwu odpowiedzi na kilka istotnych pytań dotyczących krwiodawstwa.
Kto potrzebuje cudzej krwi?
Krew i jej składniki podawane są głównie osobom, które utraciły swoją własną krew w wyniku wypadku albo zabiegu operacyjnego, osobom z zaburzeniami krzepnięcia, po oparzeniach i urazach, a także pacjentom z chorobami rozrostowymi i nowotworami, w trakcie i po chemioterapii.
Które grupy krwi są najbardziej pożądane przez stacje krwiodawstwa?
Wszystkie grupy krwi są pożądane, bo istnieją biorcy o różnych grupach. Z użytecznego punktu widzenia najbardziej deficytowa jest krew grupy zero mająca ujemne Rh, ponieważ w nagłych wypadkach, przy braku krwi właściwej grupy, może być przetoczona każdemu bez ryzyka odrzucenia przez biorcę. Problem polega na tym, że jest to jedna z rzadziej występujących grup krwi. Posiada ją zaledwie ok. 6 proc. Polaków. Statystyka ta jest podobna na całym świecie - odsetek takich osób waha się pomiędzy 4-9% w różnych społeczeństwach.
Kto może oddawać krew?
Osoby od 18 do 65 roku życia, które ważą co najmniej 50 kilogramów; u których w ciągu ostatnich 6 miesięcy nie wykonano akupunktury, tatuażu, przekłucia uszu lub innych części ciała; które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie miały wykonanych żadnych zabiegów operacyjnych, endoskopowych i innych diagnostycznych badań (np. gastroskopii, panendoskopii, artroskopii, laparoskopii); oraz które w ciągu ostatnich 12 miesięcy nie były leczone krwią i preparatami krwiopochodnymi. Szczegółowy wywiad prowadzony przed pobraniem krwi wyklucza osoby, które nie mogą oddawać krwi.
Czy wykształcenie/pochodzenie/religia/orientacja seksualna mają wpływ na jakość krwi?
Żadna z tych kategorii nie ma wpływu na jakość krwi. Dyskwalifikację dla oddawania krwi stanowi przynależność do grup, które są przez swoje zachowania seksualne narażone na większe ryzyko zakażenia poważnymi chorobami – chodzi tu o narkomanów, osoby uprawiające prostytucję czy często zmieniające partnerów seksualnych. Na stałe dyskwalifikują poważne choroby zakaźne (np. wirusowe zapalenie wątroby typu B i C, nosicielstwo wirusa HIV) czy inne poważne choroby (np. padaczka, wady serca, zaawansowana miażdżyca, choroba niedokrwienna mięśnia sercowego, choroba nadnerczy, cukrzyca, nowotwory złośliwe), a także alkoholizm, lekozależność, czy nawracające choroby psychiczne.
Jak trzeba przygotować się do zabiegu pobrania krwi?
Trzeba być wyspanym i wypoczętym, zdrowym, to znaczy nie mieć objawów przeziębienia, nie brać aktualnie żadnych leków (zasada ta nie dotyczy środków na nadciśnienie i antykoncepcyjnych). Przed przyjściem do centrum krwiodawstwa trzeba zjeść lekki posiłek, wypić ok. 2 l płynów (w ciągu 24 godzin przed pobraniem) i wziąć ze sobą dokument ze zdjęciem, najlepiej dowód osobisty. Przed oddaniem krwi należy także ograniczyć palenie papierosów i nie pić alkoholu, również w dniu poprzedzającym oddanie krwi.
Ile krwi pobiera się jednorazowo i jak długo to trwa?
Pobiera się tylko 450 ml pełnej krwi. Samo pobranie trwa zwykle 5-8 minut. Należy do tego doliczyć czas konieczny na wypełnienie ankiety, rejestrację, badania i wywiad lekarski – w sumie ok. 40-60 minut.
Jak często można oddawać krew?
W ciągu roku kobiety mogą oddawać krew metodą konwencjonalną maksymalnie cztery razy (450 ml co 12 tygodni), a mężczyźni – maksymalnie sześć (450 ml co 8 tygodni).
Czy przed oddaniem krwi trzeba być na czczo?
Jest to wręcz niewskazane. Rano powinno się wypić herbatę, wodę, czy sok i zjeść lekki posiłek.
Czy trzeba znać swoją grupę krwi, aby móc ją oddać?
Nie. Krew jest badana po oddaniu, m.in. pod kątem stężenia hemoglobiny i wartości hematokrytu, a także ewentualnego zakażenia wirusem HIV czy zapalenia wątroby typu C. Określana jest również grupa krwi.
Czy oddając krew można ulec zakażeniu?
Oddając krew nie można zarazić się żadną chorobą. Regionalne Centra Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa oraz mobilne punkty poboru krwi są wyposażone w sprzęt jednorazowego użytku. Krew pobierana jest przez profesjonalnie przeszkolony personel, w sterylnych warunkach, co gwarantuje bezpieczeństwo zarówno dla dawców, jak i biorców.
Jakie są możliwe skutki uboczne po oddaniu krwi?
Najczęściej nie odczuwa się żadnych skutków oddania 450 ml krwi. Po skończonym zabiegu dawca proszony jest o pozostanie na terenie centrum przez 30 min (na wszelki wypadek). Niewielki procent dawców bezpośrednio po oddaniu krwi chwilowo może, ale nie musi, odczuwać lekkie uczucia osłabienia bądź spadek ciśnienia.
Czy od oddawania krwi można się uzależnić?
Nie, oddawanie krwi nie uzależnia i nie zmienia regulacji tworzenia krwi w organizmie człowieka. Wszelkie inne opinie krążące na ten temat nie mają podstaw naukowych.
Dlaczego za krew nie dostaje się w Polsce pieniędzy, skoro w Niemczech tak?
Każdy kraj we własnym zakresie reguluje sposób pozyskiwania krwi. W Polsce oddawanie krwi ma charakter honorowy, czyli jest niepłatne. Dawcom przysługują również pewne uprawnienia za oddawanie krwi, m.in. tytuł „Honorowego Dawcy Krwi”, zwolnienie od pracy w dniu, w którym oddaje krew, zwrot kosztów przejazdu, posiłek regeneracyjny po oddaniu krwi lub jej składników o wartości kalorycznej 4 500 kalorii oraz możliwość odliczenia od podatku dochodowego darowizny w wysokości ustalanego corocznie ekwiwalentu za pobraną krew. Budżet nie wytrzymałby takiego obciążenia, ponadto oddawanie krwi było w Polsce odpłatne do 1990 roku, jednak okazało się, że ludzie zatajają czasem różne przeciwwskazania (w tym choroby), żeby pozyskać pieniądze, co jest sytuacją, do której absolutnie nie można dopuścić. Istnieją wyjątkowe przypadki, kiedy dawca otrzymuje pieniądze za krew – są to pojedyncze przypadki osób o bardzo rzadkiej charakterystyce krwi lub takich, które dodatkowo poddają się specjalnemu zabiegowi.
Co dzieje się z niewykorzystaną krwią, której kończy się data ważności? Czy jest ona wylewana?
Po pobraniu krew zostaje poddana preparatyce, która polega przede wszystkim na rozdzieleniu jej na składniki. Aby przyspieszyć ten rozdział, wiruje się ją w specjalnych wirówkach. Zabieg ten należy wykonać jak najszybciej po pobraniu, aby zachować jak najwyższą wartość poszczególnych składników. Wirowanie umożliwia rozdzielenie krwi na trzy frakcje: koncentrat krwinek czerwonych, osocze i tzw. kożuszek leukocytarno-płytkowy, który służy do uzyskania koncentratu krwinek płytkowych.
Koncentrat krwinek czerwonych to krwinki czerwone wraz z niewielką ilością osocza. Można go przechowywać w lodówce 35 do 42 dni po pobraniu (w zależności od zastosowanego płynu wzbogacającego).
Koncentrat krwinek płytkowych stanowią płytki krwi zawieszone w niewielkiej ilości osocza. Nadaje się on do przetoczenia tylko w ciągu 5-7 dni od pobrania.
Osocze przechowuje się w stanie zamrożenia. Im szybciej zostanie zamrożone, tym ma większą wartość. Może być w ten sposób magazynowane do 1 roku (maksymalnie do 36 miesięcy w temperaturze -35C). Po tym terminie krew traci swoje właściwości i jest utylizowana tak jak inne odpady medyczne. Takiej krwi jest jednak bardzo mało – poniżej 1%.
Czy Państwo może zmusić obywateli do oddawania krwi?
Nie, ponieważ decyzja o oddawaniu krwi – jednorazowym bądź regularnym – jest osobistą decyzją każdego człowieka. Polska jako państwo demokratyczne nie ingeruje w osobiste wybory swoich obywateli.
Jakie są główne powody, dla których ludzie oddają krew?
Krwiodawcy mówią, że oddawanie krwi daje ogromną satysfakcję z tego, że bezinteresownie mogą komuś uratować życie. Osoby, które oddają krew ze wskazaniem, najczęściej kierują się chęcią pomocy komuś z rodziny lub znajomym, którzy potrzebują krwi.
Ile warta jest jedna donacja krwi?
Jest ona warta tyle, ile uratowane dzięki niej życie, czyli jest bezcenna. Z punktu widzenia biorcy wartość krwi jest nieprzeliczalna na pieniądze, gdyż oddawanie krwi jest czynem bezinteresownym.
Czy w ostatnim czasie ktoś w Polsce zmarł lub zachorował podczas pobierania krwi?
Nie. W krajach rozwiniętych, w których używa się sprzętu jednorazowego użytku, oddawanie krwi nie grozi zakażeniem. Polska jako państwo wysoko rozwinięte jest także krajem bezpiecznym dla krwiodawców. Od roku 1995 nie stwierdzono w Polsce zakażenia w konsekwencji przetoczenia krwi. Szacuje się, że ryzyko zakażenia HIV tą drogą wynosi w Polsce 1 na 1 milion jednostek przetaczanej krwi, czyli właściwie zostało wyeliminowane. Zmiana technologii produkcji koncentratów czynników krzepnięcia spowodowała, iż nie dochodzi już do zakażeń HIV chorych na hemofilię.
Zobacz też:
