Co warto wiedzieć o transplantacji?
Lekarz kwalifikuje pacjenta do zabiegu transplantacji komórek krwiotwórczych na podstawie oceny stanu jego zdrowia i historii choroby. Nie we wszystkich nowotworach szpiku ta metoda leczenia ma zastosowanie.
Istnieją dwa główne typy transplantacji:
- Autologiczna – w autotransplantacji zarówno dawcą, jak i biorcą jest sam pacjent. Wykorzystuje się zdrowe komórki krwiotwórcze pacjenta, pobrane w okresie remisji choroby. Stosowana jest najczęściej w przypadku chłoniaków i szpiczaka plazmocytowego.
- Allogeniczna – tutaj dawcą jest członek rodziny bądź zgodny niespokrewniony dawca znaleziony w rejestrze dawców. Istotna jest jak największa zgodność genetyczna pomiędzy dawcą a biorcą. Allotransplantacja głównie stosowana jest w leczeniu ostrych białaczek, rzadziej w przewlekłych białaczkach i chłoniakach.
Procedurę transplantacji komórek macierzystych zawsze poprzedza chemioterapia (czasem w połączeniu z radioterapią). Dlaczego? Silna chemioterapia powoduje usunięcie wszystkich komórek ze szpiku, w tym tych nowotworowych. Ich miejsce zajmują następnie komórki szpiku pobrane od dawcy, które zasiedlają „pusty” szpik i zaczynają produkować zdrowe składniki krwi (krwinki czerwone, białe, płytki krwi).
Zabieg przeszczepienia i pobyt w szpitalu
Przed przyjęciem na oddział przeszczepowy zaleca się pacjentowi skrócenie włosów i paznokci, wyleczenie infekcji i kontrolę stomatologiczną – aby możliwie jak najdokładniej usunąć potencjalne źródła zakażeń.
Sam zabieg przeszczepienia komórek krwiotwórczych nie jest skomplikowany i przypomina transfuzję krwi. Podawane w kroplówce komórki są przetaczane przez wkłucie centralne (cewnik wprowadzony do dużej żyły – np. szyjnej lub w okolicy obojczyka) zwykle 1-2 dni po chemioterapii.
Najtrudniejszym etapem transplantacji jest okres po chemioterapii, zanim przeszczepiony szpik zacznie produkować składniki krwi. Pacjent jest wtedy szczególnie narażony na infekcje czy krwawienia.
Czas od momentu transplantacji do pojawienia się pierwszych krwinek (czyli do podjęcia funkcji przez przeszczepiony szpik) trwa zazwyczaj od 14 do 30 dni. Tyle więc standardowo trwa pobyt pacjenta po przeszczepieniu szpiku w szpitalu. O wypisie pacjenta z oddziału przeszczepowego każdorazowo decyduje lekarz prowadzący. Pacjent gotowy do wypisu ma bezpieczne wyniki morfologii krwi, spożywa posiłki i jest w stanie przyjmować leki doustnie. Parametry krwi pacjenta osiągają prawidłowy poziom dopiero po kilku miesiącach od transplantacji.
W domu
Wyjście ze szpitala to nie koniec ostrożności. Osłabiony układ odpornościowy pacjenta wymaga szczególnych środków ostrożności po powrocie ze szpitala do domu. Pacjent po przeszczepieniu powinien m.in. unikać kontaktu z osobami z zewnątrz, stosować się ścisłych dietetycznych zasad, unikać kontaktu ze zwierzętami czy zrezygnować z ciężkich fizycznych aktywności. Zasadom higieny i ostrożności powinni zostać podporządkowani wszyscy domownicy pacjenta.
Początkowo tak drastyczna zmiana trybu życia i ograniczenia mogą być przytłaczające dla pacjenta i jego rodziny. Warto jednak pamiętać, że to konieczna droga do wyzdrowienia. Leczenie ambulatoryjne, tj. w warunkach domowych jest niejako kolejnym etapem transplantacji, koniecznym do pełnego „dojścia do siebie” przez pacjenta. W procesie leczenia niezwykle ważne jest wsparcie ze strony rodziny i bliskich.
Konsultacja merytoryczna: dr Aleksandra Gołos
Więcej o transplantacjach:
