To rzadka, nieklonalna choroba limfoproliferacyjna o nieznanej etiologii. Po raz pierwszy zdefiniowano ją jako samodzielną jednostkę patologiczną w 1954 roku, a w 1956 roku dokładnie opisał ją doktor Benjamin Castleman.
Polega na łagodnym rozroście nowotworowym linii limfocytów, których namnażanie prowadzi do znacznego powiększenia węzłów chłonnych.
Schorzenie jest także określane różnymi synonimami, jak na przykład:
- olbrzymi przerost węzłów chłonnych
- chłoniak łagodny olbrzymi
- hamartoma węzłów chłonnych
Najczęstsze lokalizacje powiększonych węzłów chłonnych:
- śródpiersie (60–70%)
- szyja (ok. 20%)
- przestrzeń zaotrzewnowa oraz krezka (10%)
Etiologia choroby Castelmana
Etiologia choroby jest niejasna. Charakterystyczne, odczynowe powiększenie węzłów chłonnych może być wynikiem przewlekłej stymulacji antygenami. Przyczyny tej choroby łączy się z:
- infekcją wirusem Epsteina-Barr
- toksoplazmozą
- mykobakteriami
- obniżeniem odporności immunologicznej i autoimmunizacją
- z obecnością wirusa herpes typ 8 (HHV-8) oraz wirusem niedoboru odporności (HIV)
Patogeneza w chorobie Castelmana
- zasadniczą przyczyną odgrywającą rolę w patogenezie choroby Castelmana jest nasilona produkcja IL-6 przez zmienione węzły chłonne
- jest ona odpowiedzialna za objawy ogólnoustrojowe, które występują przede wszystkim w postaci wieloogniskowej
- IL-6 bierze udział w proliferacji i dojrzewaniu limfocytów B w kierunku produkujących immunoglobuliny plazmocytów
Zmiany histopatologiczne oceniane w chorobie Castelmana
Są trzy podstawowe podtypy histopatologiczne choroby:
- naczyniowo-szklisty (HV, hyaline vascular) - ok. 70–90% przypadków
- plazmatyczno-komórkowy (PC, plasma cell)
- mieszany (MV, mixed variant)
Klinicznie, wszystkie postaci patologiczne przyjmują formę powiększonych węzłów chłonnych z możliwymi objawami uogólnionymi.
Jakie mogą być objawy choroby Castelmana?
Objawy choroby Castlemana są grupą zróżnicowanych symptomów, które zależne są od pierwotnej lokalizacji choroby. Guz Castlemana zlokalizowany może być w śródpiersiu, jamie brzusznej, miednicy, a także okolicach szyi oraz naturalnych dołów (np. pachowych). W głównej mierze następuje zajęcie układu limfatycznego (węzłów chłonnych), ale znane są również postacie pozawęzłowe.
Podtypy choroby Castelmana
Istnieją dwie różne jednostki kliniczne: typ zlokalizowany (UCD, unicentric CD), który dotyczy jednego węzła chłonnego, oraz typ wieloogniskowy (MCD, multicentric CD), charakteryzujący się uogólnionym powiększeniem węzłów chłonnych, objawami ogólnymi, powiększeniem narządów wewnętrznych oraz bardziej agresywnym przebiegiem klinicznym, z możliwością przejścia w postać złośliwą.
Rozróżnienie między tymi dwiema postaciami jest istotne zarówno ze względu na rokowanie, jak i wybór leczenia.
Postać zlokalizowana CD najczęściej występuje w śródpiersiu, rzadziej pojawia się w innych lokalizacjach niż klatka piersiowa, takich jak na przykład szyja, dół pachowy, jama brzuszna czy miednica.
Postać zlokalizowana jest często bezobjawowa, ale sporadycznie występują objawy związane z miejscowym naciskiem wywołanym przez guz takie jak:
- kaszel
- ból w klatce piersiowej
- duszność
Postać wieloogniskowa jest bardzo rzadka i dotyczy wielu węzłów chłonnych, często w odległych okolicach ciała. Chorzy mają zaburzenia odporności i spowodowane tym zwiększone ryzyko rozwoju infekcji i nowotworów, zwłaszcza chłoniaków.
Objawy choroby przypominają infekcję wirusową:
- osłabienie
- gorączka
- utrata wagi i apetytu
- poty
W badaniu przedmiotowym, obok powiększenia węzłów chłonnych, występuje hepatosplenomegalia oraz wysypki skórne
Ta postać choroby występuje częściej u kobiet, a szczyt zachorowań przypada na 5 dekadę życia
Jakie badania są wykonywane w diagnostyce choroby Castelmana?
Diagnostyka choroby Castlemana zależy od pierwotnej lokalizacji zmiany. Wykonywane są przede wszystkim badania obrazowe w celu oceny zmian węzłowych i narządowych.
W przypadku lokalizacji śródpiersiowej zazwyczaj są to:
- RTG płuc
- tomografia klatki piersiowej
- rezonans magnetyczny klatki piersiowej
- badanie PET/CT
Ostateczne rozpoznanie zwykle jest stawiane dopiero po chirurgicznym usunięciu guza i ocenie histopatologicznej zmiany.
Odchylenia w badaniach laboratoryjnych spotykane w chorobie Castelmana:
- niedokrwistość
- leukopenia
- małopłytkowość
- hipoalbuminemia
- hipergammaglobulinemia
Z jakimi chorobami najczęściej różnicujemy chorobę Castelmana?
- liposarcoma
- nietypowe tłuszczaki
- guzy neurogenne
- guzy naczyniowe
- potworniaki
Zmiany histopatologiczne podobne do choroby Castelmana opisywane są także w poniższych schorzeniach:
- reumatoidalnym zapaleniu stawów
- zespole Sjögrena
- nadwrażliwości na fenytoinę
- w stanach immunosupresji jatrogennej
- w niedoborach odporności
- w chłoniaku Hodgkina
- w chorobie IgG4-zależnej
Jakie jest rokowanie i leczenie w chorobie Castelmana?
- rokowanie i leczenie w chorobie Castlemana zależy od postaci klinicznej i typu histopatologicznego
- chorobę Castlemana leczy się w wielu przypadkach objawowo
- w postaci miejscowej zalecana jest chirurgiczna resekcja węzła chłonnego, czasem radioterapia
- w leczeniu postaci wieloogniskowej choroby Castelmana stosuje się:
- chemioterapię i radioterapię
- immunoterapię -zalecane są terapie wpływające na interleukinę 6
rytuksymab
tocilizumab
siltuksymab
- kortykosyteroidy- leczenie przeciwzapalne wspomagające i podtrzymujące
- leki przeciwwirusowe - blokujące aktywność HHV-8 czy HIV u chorych z potwierdzonym zakażeniem
Mitsos S, Stamatopoulos A, Patrini D, George RS, Lawrence DR, Panagiotopoulos N. The role of surgical resection in Unicentric Castleman’s disease: a systematic review. Adv Respir Med. 2018; 86: 36–43. doi: 10.5603/ARM.2018.0008
Chronowski G.M., Ha CS, Wilder R.B., Cabanillas F., Manning J., Cox J.D. Treatment of unicentric and multicentric Castleman disease and the role of radio- therapy. Cancer. 2001 Aug 1;92(3):670–6.
Grzela A., Windorbska W., Ziółkowska E., Lewandowska A. Castelman’s disease – case report and review of the literature. Współczesna Onkologia (2003) vol. 7;9;687–691.Soumerai J.D., Sohani A.R., Abramson J.S. Diagnosis and management of Castleman disease. Cancer Control. 2014 Oct;21(4):266–78
www.mayoclinic.org
