Kluczem jest wczesne ich wykrycie. – Krew nie boli, nie alarmuje, nie daje jasnych sygnałów ostrzegawczych. Światowy Dzień Walki z Nowotworami Krwi to dobra okazja, aby przypomnieć, że jedno proste badanie – morfologia krwi obwodowej, może uratować życie – mówi Aleksandra Rudnicka, rzecznik Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych.
Fakt 1: Powstają, gdy zawodzi szpik kostny
Większość nowotworów krwi ma źródło w szpiku kostnym, który odpowiada za produkcję krwi. To właśnie w szpiku kostnym komórki macierzyste dojrzewają i rozwijają się w trzy elementy morfotyczne: krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (limfocyty) oraz płytki krwi (trombocyty). W większości przypadków nowotworów krwi dochodzi do niekontrolowanego namnażania się nieprawidłowych komórek, które uniemożliwiają krwi pełnienie wielu funkcji, jak np. zwalczanie zakażeń czy zapobieganie krwawieniom. Najczęściej spotykane nowotwory krwi to: białaczki, chłoniaki oraz szpiczaki.2
Fakt 2: Mogą dotknąć każdego
Według danych Krajowego Rejestru Nowotworów (KRN) w ciągu ostatnich trzech dekad liczba nowych zachorowań na nowotwory układu krwiotwórczego i chłonnego wzrosła ponad 2-krotnie.3 Prognozy demograficzne i epidemiologiczne nie są optymistyczne – ze względu na starzejące się społeczeństwo w Polsce będzie przybywać pacjentów hematologicznych. Choroby krwi i szpiku, wbrew powszechnym skojarzeniom, nie dotyczą jednak tylko osób starszych. Przez wiele lat mielofibroza, najrzadszy lecz wyjątkowo agresywny nowotwór mieloproliferacyjny, kojarzona była właśnie z podeszłym wiekiem. Tymczasem do rozwoju choroby może dojść również u osób młodszych. U ok. 10% pacjentów choroba jest rozpoznawana poniżej 45. roku życia.4 Na nowotwory krwi i szpiku chorują również najmłodsi. Każdego roku w Polsce stwierdza się ok. 1 100-1 200 nowych zachorowań na nowotwory wśród dzieci do 17 roku życia. Najczęstszym nowotworem wieku dziecięcego w Polsce są nowotwory układu krwiotwórczego białaczki, które stanowią ok. 26% wszystkich nowotworów dziecięcych.5
Fakt 3: Są podstępne
Zmęczenie, utrata masy ciała, nocne poty, gorączka – brzmi jak symptomy grypy czy przeziębienia? Niekoniecznie. To mogą być objawy chorób krwi i szpiku, w tym m.in. mielofibrozy. Ostra białaczka szpikowa (accute myeloid leukemia – AML) początkowo również nie daje specyficznych objawów, powodując trudno poddające się leczeniu zakażenia, siniaki czy krwawienia z nosa lub dziąseł.6 Z kolei mastocytoza – kolejny nowotwór mieloproliferacyjny – może przebiegać bezobjawowo lub manifestować się zmęczeniem, spadkiem ciśnienia tętniczego krwi czy biegunką.7 Przez to, że objawy chorób krwi i szpiku są niespecyficzne, bywają latami ignorowane.
– Żyjemy ciągle w biegu – praca, dom, rodzina. Coraz mniej czasu mamy dla siebie, a przez to – dla swojego zdrowia. Komu z nas, gdy ma gorączkę czy poci się w nocy, zapala się czerwona lampka: to może być coś poważnego… Większość z nas pomyśli – to tylko przeziębienie, za kilka dni przejdzie. Takie dni, jak Światowy Dzień Walki z Nowotworami Krwi to dobra okazja aby przypomnieć, jakie sygnały wysyłane przez nasz organizm mogą być pierwszymi objawami chorób krwi i szpiku. Nie możemy ich ignorować, lecz – jeśli utrzymują się przez dłuższy czas – skonsultować z lekarzem rodzinnym – mówi Katarzyna Lisowska ze Stowarzyszenia HEMATOONKOLOGICZNI.
Fakt 4: Ich diagnostykę wspiera proste badanie krwi
Proste, trwające kilka minut, badanie krwi może uratować życie. Morfologia krwi obwodowej – badanie sprawdzające skład krwi – wspiera diagnostykę chorób krwi i szpiku. Nieprawidłowe poziomy leukocytów, erytrocytów i trombocytów dla lekarza pierwszego kontaktu stanowią sygnał, że z naszym zdrowiem może dziać się coś złego. W oparciu o wynik badania oraz wywiad z pacjentem (m.in. pod kątem objawów), lekarz rodzinny może postawić pierwsze podejrzenie choroby nowotworowej, a w wielu wypadkach może także bardzo precyzyjnie ukierunkować dalszą diagnostykę. Wśród chorób hematologicznych są też takie, które początkowo nie dają objawów – np. w przypadku przewlekłej białaczki limfocytowej ok. 30% chorych w chwili rozpoznania nie ma żadnych objawów choroby i zgłasza się do lekarza wyłącznie z powodu limfocytozy wykrytej w morfologii krwi obwodowej zleconej jako rutynowe badanie kontrolne.8
– Paradoksalnie badanie, które nie boli, zajmuje kilka minut i jest powszechnie dostępne, jest przez nas niedoceniane. Nie zdajemy sobie sprawy, jak wiele o stanie naszego zdrowia mówi morfologia krwi obwodowej. Być może dlatego tak rzadko ją wykonujemy. A gdybyśmy pamiętali, aby przynajmniej raz w roku udać się do lekarza rodzinnego i poprosić o skierowanie na to badanie, moglibyśmy wykryć wiele chorób na wczesnym etapie – dodaje Jan Salamonik, wiceprezes Polskiej Koalicji Pacjentów Onkologicznych, Partnera Społecznego kampanii Odpowiedź masz we krwi.
Fakt 5: Wcześnie wykryte, mogą być skuteczne leczone
Choroby hematologiczne to ciężkie schorzenia, które często bezpośrednio zagrażają życiu. Nieleczone ostre białaczki szpikowe powodują śmierć chorego w ciągu kilku tygodni.9 Również mielofibroza jest chorobą o ciężkim przebiegu, która może znacząco wpłynąć na skrócenie życia.4 Dzięki stałemu postępowi medycyny i codziennej pracy lekarzy hematologów, sukcesywnie poprawia się długość i jakość życia chorych zmagających się z chorobami krwi. Jak podkreśla Aleksandra Rudnicka – Od kilku lat obserwujemy pozytywne zmiany w dostępie polskich pacjentów hematologicznych do właściwych terapii, które często ratują nie tylko ich zdrowie, ale i życie. Wciąż jednak jest wiele do zrobienia. Na aktualnej liście potrzeb terapeutycznych pacjentów hematoonkologicznych jest 5 leków i 3 zmiany w programach lekowych. Czekamy na refundację, czekamy na zmiany.
[1] Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych, Wrzesień miesiącem nowotworów krwi, https://www.pkopo.pl/aktualnosci/2018/500 [Dostęp: 14.05.2019].
[2] American Society of Hematology, Blood cancers, https://www.hematology.org/Patients/Cancers/ [Dostęp: 14.05.2019].
[3] „HEMATOLOGIA ONKOLOGICZNA – ASPEKTY KLINICZNE, EKONOMICZNE i SYSTEMOWE” Warszawa 2015, www.instytuty.lazarski.pl
[4] Joanna Góra-Tybor, Pierwotna mielofibroza, Zalecenia postępowania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych 2013, Tom II.
[5] Jerzy R. Kowalczyk, „Wprowadzenie do onkologii i hematologii dziecięcej. Skrypt dla lekarzy specjalizujących się w onkologii
i hematologii dziecięcej”.
[6] Ostra białaczka szpikowa (AML), Seria poradników dla pacjentów ESMO/ACF opartych na wytycznych ESMO dotyczących praktyki klinicznej. Materiał dostępny pod linkiem: https://www.esmo.org/content/download/88301/1617918/file/ESMO-ACF-Ostra-Bia%C5%82aczka-Szpikowa-AML-Poradnik-dla-Pacjent%C3%B3w.pdf.
[7] Lek. Aleksandra Badzian, Mastocytozy. Materiał dostępny pod linkiem: https://dermatologia.mp.pl/choroby/chorobyskory/73421,mastocytozy
[8] K. Warzocha „ Przewlekła białaczka limfocytowa”, [w:] „Onkologia kliniczna”, tom 3 pod redakcją .M. Krzakowski, P. Potemski,
K. Warzocha, P. Wysocki, Via Medica, Gdańsk 2015 r., s. 1175.
[9] Wiesław Wiktor Jędrzejczak, Maria Bieniaszewska, Jerzy Z. Błoński, Anna Dmoszyńska, Joanna Góra-Tybor, Andrzej Hellmann, Jerzy Hołowiecki, Ewa Kalinka-Warzocha, Kazimierz Kuliczkowski, Janusz Meder, Maria Podolak-Dawidziak, Witold Prejzner, Tadeusz Robak, Aleksander B. Skotnicki, Donata Urbaniak-Kujda, Jan Walewski, Krzysztof Warzocha, Joanna Zdziarska, „Nowotwory układów krwiotwórczego i limfoidalnego”, Onkol.Prakt.Klin. 2007 T.3 supl.C cz.2; s.467-582.
