Czym jest rehabilitacja?
Według Światowej Organizacji Zdrowia, rehabilitacja to działania, które pomagają odzyskać lub poprawić sprawność fizyczną, psychiczną i społeczną. Chodzi nie tylko o powrót do zdrowia, lecz także o możliwość samodzielnego funkcjonowania, pracy, a nawet powrotu do pasji i aktywności społecznej. Rehabilitacja to także profilaktyka – zapobiega pogorszeniu się stanu zdrowia, skutkom ubocznym leczenia, a nawet nawrotowi choroby.
Przygotuj ciało i psychikę na leczenie
Prehabilitacja to działania podejmowane jeszcze przed rozpoczęciem intensywnego leczenia, takiego jak chemioterapia, immunoterapia czy przeszczepienie komórek krwiotwórczych. Celem jest wzmocnienie organizmu i poprawa jego zdolności do regeneracji, aby lepiej znieść terapię i szybciej wrócić do sprawności.
Badania pokazują, że osoby, które były aktywne przed leczeniem, szybciej odzyskują sprawność, mają mniej powikłań i lepiej znoszą hospitalizację. Dodatkowo aktywność fizyczna wspomaga układ krążenia, oddechowy i odpornościowy, co może przyczynić się do lepszej regeneracji szpiku po przeszczepieniu.
Coraz więcej ośrodków, także w Polsce, wprowadza elementy prehabilitacji u pacjentów hematologicznych – zwłaszcza tych kierowanych na przeszczepienie szpiku. Nawet jeśli do zabiegu pozostało zaledwie kilka tygodni, warto w tym czasie zadbać o regularny ruch, uregulować dietę, poprawić sen i znaleźć czas na oddech psychiczny. Nawet drobne zmiany mogą zrobić dużą różnicę w wynikach leczenia.
Prehabilitacja to inwestycja w siebie – im silniejszy wejdziesz w leczenie, tym łatwiej z niego wyjdziesz.
Ruch to lek – sprawdzone naukowo
Coraz więcej badań potwierdza, że aktywność fizyczna przynosi wiele konkretnych korzyści dla pacjentów onkologicznych, w tym hematoonkologicznych. Regularne, dostosowane ćwiczenia:
- zmniejszają zmęczenie związane z chorobą i leczeniem (tzw. cancer-related fatigue),
- poprawiają jakość życia i sprawność fizyczną,
- łagodzą objawy lęku i depresji,
- zmniejszają obrzęki limfatyczne,
- pozytywnie wpływają na sen i kondycję kości.
Pacjenci, którzy są aktywni fizycznie, mają o 35% mniejsze ryzyko nawrotu choroby i o 37% mniejsze ryzyko zgonu z powodu nowotworu w porównaniu z osobami najmniej aktywnymi.
Jak ćwiczyć bezpiecznie?
Nie każda aktywność jest dobra dla każdego, dlatego tak ważne jest indywidualne podejście. Plan ćwiczeń powinien być dopasowany do etapu leczenia (chemioterapia, przeszczepienie, remisja), ogólnego stanu zdrowia, rodzaju powikłań (np. neuropatia, obrzęki, osłabienie odporności).
Po przeszczepieniu komórek krwiotwórczych zaleca się początkowo ćwiczenia w domu, o lekkiej intensywności, częściej, ale krócej – i dopiero z czasem zwiększać intensywność.
W przypadku neuropatii (uszkodzenia nerwów) należy zacząć od oceny stabilności, równowagi i chodu, a jeśli będzie to wskazane, należy rozważyć trening równowagi. Jeśli neuropatia wpływa na stabilność, warto zrezygnować z ćwiczeń wymagających równowagi na rzecz bezpieczniejszych form aktywności, np. roweru stacjonarnego, ćwiczeń w wodzie czy na bieżni z poręczami. W ćwiczeniach siłowych (oporowych) należy obserwować dłonie – przy problemach neurologicznych lepiej używać lekkich hantli z miękkim uchwytem lub specjalnych rękawic. Dla niektórych osób lepsze będą maszyny oporowe niż wolne ciężary.
Zasady bezpiecznej aktywności
- Zaczynaj powoli, ale ćwicz regularnie.
- Słuchaj swojego ciała – jeśli masz gorszy dzień, odpocznij lub zrób mniej.
- Ruch to nie wyścig – liczy się konsekwencja, nie intensywność.
- Każda forma ruchu, która sprawia przyjemność i nie pogarsza stanu zdrowia, jest dobra.
Aktywność fizyczna to nie tylko treningi
Nie trzeba od razu zakładać sportowych butów i wyciskać siódmych potów. Aktywność fizyczna to także spacer po mieszkaniu, wchodzenie po schodach, prace domowe i na działce (w granicach rozsądku), delikatne rozciąganie, poranne przeciąganie się, spontaniczne ruchy w ciągu dnia.
To właśnie te codzienne, drobne aktywności tworzą solidną podstawę zdrowia. Każdy krok się liczy. I to dosłownie.
Indywidualizacja to podstawa
Nie istnieje uniwersalny plan ćwiczeń dobry dla wszystkich. Najlepiej, jeśli rehabilitacja jest prowadzona pod opieką fizjoterapeuty lub specjalisty, który zna potrzeby pacjentów hematoonkologicznych. W Polsce działa coraz więcej ośrodków i inicjatyw, które specjalizują się w takiej właśnie rehabilitacji – np. Hematorehabilitacja.pl czy ActiveRecovery.pl, a organizacje pacjenckie organizują turnusy lub warsztaty dla pacjentów.
Jak powiedział Wojciech Oczko, nadworny lekarz królów Polski: „Ruch jest w stanie zastąpić prawie każde lekarstwo, ale wszystkie leki razem wzięte nie zastąpią ruchu”.
Jak znaleźć złoty środek?
Przed rozpoczęciem jakiejkolwiek aktywności fizycznej warto porozmawiać z lekarzem, zwłaszcza przy uszkodzeniach kości lub innych ograniczeniach zdrowotnych. Następnie można zaplanować codzienny trening dostosowany do własnych możliwości – spacery, nordic walking, pływanie, joga, delikatne rozciąganie i ćwiczenia wzmacniające to świetny wybór.
Już 15-20 minut dziennie wystarczy, by odczuć korzyści – pod warunkiem, że powtarzamy to codziennie, najlepiej na świeżym powietrzu. Unikajmy nadmiernego wysiłku i forsownych ćwiczeń, które mogą osłabić organizm lub zwiększyć ryzyko urazów.
Na stronie Fundacji Carita znajdziesz filmiki wideo z gotowymi ćwiczeniami do wykonywania w domu, a także pięć odcinków z treningiem nordic walking prowadzonym przez Krzysztofa Człapskiego, zawodowego instruktora, Mistrza Polski, medalistę Mistrzostw Świata i Europy w nordic walkingu!
https://fundacjacarita.pl/life/physicalactivity
Artykuł pochodzi z publikacji pt. „O życiu z chorobą krwi. HemaInfo” dostępnej na heyzine.com przygotowanej przez Fundację Carita.
