Chłoniaki są najczęstszymi nowotworami krwi. Nieprawidłowe komórki nowotworowe, które powstają w wyniku błędu w trakcie dojrzewania limfocytów, nagromadzają się w różnych częściach organizmu – mogą zajmować węzły chłonne, śledzionę, szpik kostny, krew oraz inne narządy. Do najczęstszych typów chłoniaków zaliczane są: chłoniak rozlany z dużych komórek B (DLBCL), chłoniak grudkowy oraz chłoniak Hodgkina.
Ich niejednoznaczne symptomy mogą początkowo przypominać infekcję lub inną chorobę, warto więc skonsultować się z lekarzem, jeśli utrzymują się przez dłuższy czas.
Do najczęstszych ogólnych objawów chłoniaków należą:
- Powiększone węzły chłonne;
- Nocne poty;
- Gorączka powyżej 38°C utrzymująca się ponad 2 tygodnie, niezwiązana z infekcją;
- Spadek masy ciała powyżej 10% w ciągu 6 miesięcy;
- Osłabienie.
Wielu osobom chorującym na chłoniaki niskiego stopnia złośliwości zalecany jest okres kontroli, nazywany aktywnym monitorowaniem (watch and wait), podczas którego pacjenci pozostają pod kontrolą lekarza i wykonują regularne badania, bez wdrażania terapii przeciwnowotworowej. W przypadku niektórych typów chłoniaka, zastosowanie leczenia nie jest konieczne.
Skuteczność leczenia nie zmniejszy się, jeśli terapia zostanie rozpoczęta w momencie, gdy rzeczywiście będzie niezbędna.
Choć strategia takiego postępowania może być zaskakująca i trudna do zaakceptowania, pozwala uniknąć wielu możliwych niekorzystnych skutków terapii.
Dlaczego lekarz podejmuje decyzję o aktywnym monitorowaniu?
Aktywne monitorowanie może zostać zaproponowane w sytuacji, w której choroba nie powoduje dolegliwości zaburzających codzienne funkcjonowanie, np.:
-
nie powoduje uciążliwych objawów,
-
choroba nie postępuje,
-
badania krwi nie wykazują poważnych nieprawidłowości,
-
chłoniak nie wpływa na żaden z głównych narządów (takich jak serce, płuca, nerki czy przewód pokarmowy).
Aktywnym monitorowaniem mogą być objęte chłoniaki, m.in.:
-
chłoniak grudkowy (FL),
-
chłoniaki strefy brzeżnej (MZL), obejmujące kilka jednostek,
-
makroglobulinemia Waldenströma (WM),
-
chłoniak z małych limfocytów (SLL) lub przewlekła białaczka limfocytowa (CLL),
-
chłoniak z komórek płaszcza (MCL),
-
guzkowy chłoniak Hodgkina z przewagą limfocytów (NLPHL).
Okres kontroli może zostać zastosowany zarówno w momencie postawienia diagnozy chłoniaka, jak i po zakończeniu leczenia, w wyniku którego zmiany nowotworowe się zmniejszyły, ale nie zostały całkowicie zlikwidowane. Wówczas aktywne monitorowanie stanowi odpowiednie rozwiązanie do chwili, gdy konieczne będzie wznowienie terapii.
Okres watch and wait ma wiele zalet, m.in.:
-
uniknięcie skutków ubocznych leczenia oraz tzw. późnych skutków ubocznych (czyli takich, które pojawiają się dopiero po długim okresie od zakończenia terapii),
-
cały wachlarz opcji terapeutycznych nadal pozostaje dostępny, gdyby leczenie okazało się potrzebne,
-
wizyty kontrolne w poradni są rutynowe i okazjonalne,
-
pozostanie w dobrej kondycji i satysfakcjonującej jakości życia,
-
możliwość skorzystania z nowszych metod leczenia, gdy staną się dostępne.
Na czym polega aktywne monitorowanie?
W procesie aktywnego monitorowania odbywają się regularne wizyty kontrolne, które są indywidualnie dostosowane do potrzeb i możliwości pacjenta. U lekarza prowadzącego powinny odbywać się co 6-12 miesięcy. Możliwe jest również ustalenie regularnych wizyt kontrolnych w stałych odstępach, np. co 3 miesiące – niezależnie od samopoczucia pacjenta. Należy pamiętać, że dokładny harmonogram wizyt zależy od standardów poradni/szpitala oraz indywidualnej sytuacji pacjenta, takich jak aktywność chłoniaka i miejsce jego występowania w organizmie.
Pierwszym schematem obserwacji jest aktywny udział pacjenta, który jest możliwy wyłącznie wtedy, kiedy chory zna objawy swojej choroby, jej powikłania i potrafi je rozpoznać. W celu zapewnienia bezpieczeństwa i odpowiedniej edukacji pierwsze kontrole są proponowane częściej.
W przypadku dostrzeżenia zmian w występujących objawach lub pogorszenia samopoczucia należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, niezależnie od harmonogramu ustalonych wizyt.
W okresie aktywnego monitorowania należy zwrócić szczególną uwagę na wystąpienie/nasilenie istniejących objawów, takich jak:
-
powiększenie węzłów chłonnych,
-
nocne poty,
-
wysoka temperatura,
-
utrata wagi,
-
duszności,
-
nawracające infekcje,
-
uczucie zmęczenia.
Przebieg wizyty kontrolnej
Podczas wizyty kontrolnej lekarz prowadzący przeprowadzi szczegółowy wywiad na temat ogólnego samopoczucia oraz przeprowadzi niezbędne badania.
W zależności od rodzaju chłoniaka, jego lokalizacji, wyników przeprowadzonego badania oraz wyników laboratoryjnych, mogą okazać się konieczne dalsze badania, takie jak tomografia komputerowa (CT) czy tomografia PET/CT.
Jeśli lekarz prowadzący uzna, że chłoniak mógł się zmienić w szybciej rosnący podtyp (tzw. transformacja), prawdopodobnie zaplanuje biopsję (zabieg pobrania próbki tkanki) w celu weryfikacji podejrzeń.
Rozpoczęcie leczenia
Rozpoczęcie leczenia uwarunkowane jest od rodzaju zdiagnozowanego chłoniaka oraz indywidualnej sytuacji pacjenta, dlatego przewidywanie momentu wdrożenia terapii może być trudne. U niektórych osób konieczne jest zastosowanie terapii niedługo po usłyszeniu diagnozy, u innych zaś może nie być potrzebne przez wiele lat. Znane są też przypadki chłoniaków, których leczenie nigdy nie musiało zostać wdrożone.
Lekarz może zdecydować o rozpoczęciu leczenia, jeśli:
-
wyniki badań wskazują, że chłoniak rozwija się w szpiku kostnym (środkowa część kości, gdzie produkowane są komórki krwi),
-
chłoniak wpływa na funkcjonowanie głównych narządów,
-
węzły chłonne lub śledziona zaczynają szybko się powiększać,
-
rozwijają się tzw. "objawy B" (nocne poty, utrata wagi lub gorączka),
-
objawy choroby stają się trudne do zniesienia.
Na podstawie: https://pl.lymphoma.org.au/lymphoma/treatment/understanding-watch-wait/.
