W 2025 roku motyw przewodni wydarzenia brzmi: „Radiolodzy: widzieć to, co niewidoczne”. Hasło to podkreśla nie tylko kluczową rolę radiologów w dziedzinie obrazowania medycznego, ale również ich unikalne kompetencje w zakresie wizualizacji zjawisk i patologii ukrytych przed okiem klinicysty. To dzięki radiologii możliwa jest skuteczna diagnostyka, precyzyjne planowanie leczenia oraz monitorowanie jego efektów.
Fundamentalne znaczenie radiologii
Radiologia jest jedną z najbardziej dynamicznie rozwijających się dziedzin współczesnej medycyny, odgrywającą kluczową rolę zarówno w diagnostyce, jak i w leczeniu wielu chorób, w tym nowotworowych. Jej znaczenie nie ogranicza się wyłącznie do tworzenia obrazów narządów wewnętrznych – to przede wszystkim strategiczne narzędzie wspierające decyzje kliniczne, pozwalające na podejmowanie precyzyjnych, spersonalizowanych interwencji terapeutycznych.
Radiolodzy, dzięki zaawansowanej wiedzy anatomicznej i technologicznej, są w stanie wykrywać zmiany patologiczne na bardzo wczesnym etapie, często zanim pojawią się wyraźne objawy kliniczne. To właśnie ta zdolność „widzenia tego, co niewidoczne”, czyni ich nieocenionymi partnerami w interdyscyplinarnych zespołach terapeutycznych.
Najważniejsze technologie wykorzystywane w radiologii:
- RTG (radiologia klasyczna): podstawowa, ale niezwykle przydatna metoda obrazowania struktur kostnych oraz klatki piersiowej;
- Tomografia komputerowa (TK): umożliwia tworzenie trójwymiarowych przekrojów ciała z bardzo dużą dokładnością. Wykorzystywana jest m.in. w ocenie rozległości choroby nowotworowej, w diagnostyce ostrych stanów nagłych i w planowaniu leczenia.
- Rezonans magnetyczny (MRI): technika szczególnie ceniona za doskonałą jakość obrazów tkanek miękkich. Wykorzystywana w neurologii, onkologii i diagnostyce układu mięśniowo-szkieletowego.
- Ultrasonografia (USG): nieinwazyjna, dostępna metoda, pozwalająca na szybką ocenę struktur jamy brzusznej, tarczycy, węzłów chłonnych czy naczyń krwionośnych.
- Pozytonowa tomografia emisyjna (PET/CT): technika hybrydowa, łącząca obrazowanie anatomiczne i czynnościowe. Niezwykle przydatna w ocenie metabolizmu nowotworów i wykrywaniu ich nawrotów.
Jak radiologia wspiera pacjentów z chorobami krwi?
Radiologia towarzyszy pacjentom hematologicznym na wielu etapach drogi diagnostyczno-terapeutycznej. Badania, takie jak tomografia czy rezonans są niezastąpione w leczeniu białaczek, chłoniaków czy szpiczaka. Dzięki radiologii można dokonać m.in.:
- Wczesnego rozpoznania nieprawidłowości. Techniki obrazowe pozwalają wykryć zmiany chorobowe jeszcze przed wystąpieniem wyraźnych objawów klinicznych, m.in. powiększonych węzłów chłonnych, zmian w śledzionie lub wątrobie, a także nacieków w kościach.
- Oceny zaawansowania choroby. Po potwierdzeniu diagnozy, obrazowanie medyczne umożliwia określenie stopnia rozprzestrzenienia się nowotworu. Tomografia komputerowa lub rezonans magnetyczny pozwalają ocenić, które narządy zostały zajęte przez chorobę, a badanie PET/CT dodatkowo uwzględnia aktywność metaboliczną komórek nowotworowych. Informacje te są niezbędne do opracowania skutecznego planu leczenia.
- Monitorowania odpowiedzi na leczenie. W trakcie leczenia, badania obrazowe umożliwiają ocenę skuteczności zastosowanej terapii. Pomagają określić, czy nowotwór się zmniejsza, czy zmiany chorobowe ustępują oraz czy nie pojawiają się nowe ogniska. Dzięki regularnej kontroli możliwa jest szybka reakcja na ewentualne niepowodzenia terapeutyczne i dostosowanie strategii leczenia.
- Wykrywania powikłań. Radiologia jest nieoceniona w wykrywaniu powikłań choroby oraz działań niepożądanych terapii. Obrazowanie pozwala zidentyfikować m.in. zakrzepicę, krwawienia wewnętrzne, uszkodzenia narządów lub infekcje. Wczesna diagnoza powikłań umożliwia szybkie i skuteczne leczenie.
- Przygotowania do przeszczepienia szpiku. Techniki obrazowe służą do oceny ogólnego stanu zdrowia biorcy i dawcy. Pozwalają ocenić m.in. czynność płuc, wątroby i nerek, a także zidentyfikować ewentualne przeciwwskazania do zabiegu. W niektórych przypadkach obrazowanie wykorzystywane jest także do planowania radioterapii całego ciała (TBI) jako elementu przygotowania przed przeszczepem.
- Wspomagania procedur diagnostycznych. Radiologia wspiera także precyzyjne wykonywanie biopsji, czyli pobierania materiału do dalszej analizy histopatologicznej. Obrazowanie umożliwia dokładne zlokalizowanie zmienionego chorobowo obszaru, co zwiększa trafność diagnostyczną i bezpieczeństwo zabiegu.
Techniki obrazowe stanowią nieodzowny element kompleksowej opieki nad pacjentami hematologicznymi. Dzięki nim możliwe jest szybkie i precyzyjne diagnozowanie, skuteczne planowanie leczenia oraz ciągłe monitorowanie jego efektów, znacząco zwiększając bezpieczeństwo i jakość terapii.
Czym jest radioterapia i kiedy się ją stosuje?
Radioterapia, nazywana także leczeniem promieniowaniem, to jedna z metod terapii przeciwnowotworowych, która polega na wykorzystaniu promieniowania jonizującego w celu zniszczenia komórek nowotworowych lub zahamowania ich wzrostu. Choć może brzmieć groźnie, w rzeczywistości jest to powszechnie stosowana, skuteczna i coraz bardziej precyzyjna metoda leczenia, stosowana zarówno w onkologii ogólnej, jak i w leczeniu chorób hematologicznych.
Dzięki nowoczesnym technologiom radioterapia jest dziś bardziej precyzyjna niż kiedykolwiek wcześniej. Naukowcy opracowali innowacyjne metody, które pozwalają zaplanować leczenie szybciej i lepiej dopasować je do indywidualnych potrzeb pacjenta. O najnowszych metodach radioterapii możesz przeczytać tutaj.
Jak działa radioterapia?
Promieniowanie wykorzystywane w radioterapii działa bezpośrednio na materiał genetyczny komórek nowotworowych, powodując ich uszkodzenie, a w konsekwencji – zahamowanie podziału i stopniowe obumieranie. Nowoczesne urządzenia umożliwiają skierowanie promieniowania dokładnie w zmienione chorobowo miejsce, ograniczając wpływ na zdrowe tkanki.
Rodzaje radioterapii:
- Radioterapia radykalna. Stosowana jest jako główna metoda leczenia, z zamiarem całkowitego wyleczenia choroby.
- Radioterapia całego ciała tzw. TBI (Total Body Irradiation), czyli napromienianie, przygotowujące organizm do przyjęcia przeszczepu szpiku kostnego.
- Radioterapia paliatywna. Stosowana w celu złagodzenia objawów choroby, np. bólu czy ucisku, gdy wyleczenie nie jest już możliwe.
- Radioterapia uzupełniająca. Wspomaga inne metody leczenia, np. chemioterapię, zwiększając skuteczność całej terapii.
Zastosowanie radioterapii w hematoonkologii
Radioterapia znajduje swoje zastosowanie m.in. w leczeniu:
- chłoniaków, szczególnie chłoniaka Hodgkina,
- ostrej białaczki limfoblastycznej (ALL) – w wybranych przypadkach jako element leczenia skojarzonego,
- przed przeszczepem komórek krwiotwórczych w celu eliminacji pozostałych komórek nowotworowych i przygotowania szpiku,
- zajęć kostnych lub guzów w obrębie narządów w celu zmniejszenia ich masy i złagodzenia objawów.
W ostatnich latach, dzięki rozwojowi technologii, możliwe jest stosowanie radioterapii w sposób coraz bardziej celowany, co pozwala osiągać większą skuteczność przy mniejszym ryzyku działań niepożądanych.
Jak się przygotować do radioterapii?
Radioterapia to proces wymagający precyzji, dokładnego planowania i często współpracy wielu specjalistów – onkologów, radioterapeutów, fizyków medycznych i techników elektroradiologii. Zanim rozpocznie się właściwe leczenie, konieczne jest dokładne przygotowanie, obejmujące:
- Konsultację z lekarzem radioterapeutą. Podczas pierwszej wizyty omawiane są:
- cel radioterapii i oczekiwane efekty leczenia,
- potencjalne działania niepożądane,
- przebieg terapii: liczba zaplanowanych sesji, czas trwania, częstotliwość,
- zalecenia dotyczące trybu życia, pielęgnacji skóry czy przyjmowania leków.
- Planowanie leczenia (tzw. symulacja). To kluczowy etap przygotowania, podczas którego:
- wykonywana jest tomografia komputerowa w pozycji, w której pacjent będzie leczony,
- określana jest dokładna lokalizacja obszaru, który ma zostać napromieniony,
- planowana jest dawka promieniowania i rozkład dawek w kolejnych dniach,
- czasem na skórę nanoszone są małe znaczniki (linie lub kropki), ułatwiające codzienne ustawienie pacjenta.
Nowoczesne planowanie leczenia może wykorzystywać zaawansowane algorytmy komputerowe i modelowanie trójwymiarowe, co pozwala zminimalizować wpływ na zdrowe tkanki i zwiększyć skuteczność napromieniania. W trakcie całej terapii pacjent pozostaje pod kontrolą zespołu medycznego. Regularnie oceniany jest jego stan ogólny, tolerancja leczenia oraz ewentualne działania niepożądane.
Jak dbać o skórę podczas radioterapii?
Skóra w miejscu napromieniania jest szczególnie wrażliwa i wymaga odpowiedniej pielęgnacji. Promieniowanie, mimo że działa głównie wewnątrz organizmu, może również wpływać na zewnętrzne warstwy skóry, powodując m.in. suchość, zaczerwienienie, pieczenie, a w niektórych przypadkach – łuszczenie lub nawet powierzchowne uszkodzenia naskórka.
Aby złagodzić objawy i zadbać o komfort podczas leczenia, zalecane jest przestrzeganie poniższych zasad pielęgnacyjnych:
- Mycie i higiena
- Skórę w miejscu napromieniania należy myć delikatnie, najlepiej letnią wodą i bez użycia gąbek czy szorstkich ręczników.
- Można stosować łagodne, bezzapachowe środki myjące, najlepiej hipoalergiczne i przeznaczone dla skóry wrażliwej.
- Skórę należy osuszać przez delikatne oklepywanie, unikając pocierania.
- Ubranie
- Warto nosić luźne, przewiewne ubrania z naturalnych materiałów (np. bawełna), które nie będą ocierać napromienianej okolicy.
- Unikać należy ciasnych kołnierzy, ramiączek czy elastycznych pasów, jeśli przebiegają przez miejsce leczenia.
- Kremy i kosmetyki
- Nie stosować stosować żadnych kremów, maści, perfum ani dezodorantów bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem, a zwłaszcza bezpośrednio przed zabiegiem radioterapii.
- Lekarz lub pielęgniarka mogą zalecić specjalne preparaty ochronne lub regenerujące, np. zawierające pantenol, alantoinę lub składniki nawilżające.
- Ochrona przed słońcem
- Skórę należy chronić przed słońcem, również zimą. Zalecane jest stosowanie odzieży zakrywającej napromienianą okolicę oraz filtrów przeciwsłonecznych SPF 50+ (po zakończeniu terapii).
- Nie należy korzystać z solarium ani opalać się przez co najmniej kilka miesięcy po zakończeniu leczenia.
- Unikanie ekstremalnych temperatur
- Nie stosować gorących kompresów ani lodu w miejscu napromienianym.
- Unikać gorących kąpieli, sauny, łaźni parowych, najlepiej ograniczyć się do krótkiego prysznica o letniej temperaturze.
W razie wystąpienia silnego pieczenia, pęcherzy, sączenia z rany, gorączki lub bólu skóry należy natychmiast poinformować personel medyczny, który zaleci odpowiednie leczenie miejscowe lub w razie potrzeby wprowadzi modyfikacje w terapii. Więcej informacji i wskazówek dotyczących pielęgnacji skóry podczas radioterapii znajdziesz w artykule.
Radiologia odgrywa kluczową rolę w nowoczesnej medycynie – zwłaszcza w leczeniu chorób układu krwiotwórczego. To dzięki niej możliwe jest nie tylko szybkie rozpoznanie choroby, ale także precyzyjne zaplanowanie i monitorowanie leczenia, które dostosowane jest do indywidualnych potrzeb pacjenta. Współczesna radioterapia stanowi przykład ogromnego postępu technologicznego i medycznego – jest coraz skuteczniejsza, lepiej tolerowana i bezpieczniejsza, staje się nieodzownym elementem terapii hematoonkologicznej. Jej zastosowanie to efekt współpracy wielu specjalistów i zespołów, których wiedza i doświadczenie przekładają się na realne korzyści terapeutyczne.
***
Światowy Dzień Radiologii jest idealną okazją do tego, by dostrzec wartość tej dziedziny – nie tylko jako technologii, ale jako integralnej części systemu leczenia, w którym obrazowanie staje się fundamentem decyzji klinicznych. Wyzwania, jakie niesie ze sobą opieka nad pacjentami hematoonkologicznymi wymagają narzędzi precyzyjnych i niezawodnych, czyli radiologii.
