Szpiczak jest chorobą o objawach rozwijających się na przestrzeni miesięcy do kilku lat. We krwi i w moczu pojawia się zazwyczaj nieprawidłowe białko, określane jako białko monoklonalne. Wykrycie jego obecności w każdym wypadku wymaga wykluczenia w pierwszym rzędzie szpiczaka mnogiego, ale też i wielu innych chorób, którym takie białko może towarzyszyć. Białko monoklonalne może też występować stosunkowo często u osób zdrowych w starszym wieku (1-3% populacji po 60 r.ż.) i wtedy, po wykluczeniu podłoża chorobowego, określa się ten stan, jako łagodną gammapatię monoklonalną albo gammapatię monoklonalną o nieustalonym znaczeniu (skrót angielski: MGUS).
Przed postawieniem rozpoznania pacjenci często wielokrotnie korzystają z porad ortopedy, reumatologa czy neurologa z powodu przewlekłych, nasilających się i opornych na leczenie bólów kostnych, zwłaszcza w obrębie kręgosłupa. Jest to spowodowane naciekaniem szpiku przez nowotworowe plazmocyty i wieloogniskowym uszkodzeniem kości, najczęściej kręgosłupa, żeber, mostka, czaszki, a rzadziej kończyn, objawiającego się bólem i skłonnością do złamań przy niewielkim obciążeniu lub urazie. Niekiedy początek choroby jest nagły i objawia się złamaniem patologicznym wymagającym pomocy ortopedycznej albo neurochirurgicznej.
Pierwszym objawem choroby może być pojawienia się białka monoklonalnego w moczu. U części chorych jego obecność powoduje uszkodzenia nerek i postępujące pogorszenia ich sprawności, a niekiedy nawet ostrą niewydolność nerek. W takiej sytuacji pierwsze podejrzenie szpiczaka jest stawiane przez lekarza internistę lub nefrologa.
W innych sytuacjach rozpoznanie szpiczaka jest stawiane u chorych diagnozowanych z powodu m.in. pogorszenia czynności szpiku kostnego, głównie niedokrwistości, zwiększenia stężenia wapnia we krwi czy postępującego pogorszenia stanu ogólnego.
Rokowanie
U znacznej części chorych można uzyskać nawet całkowite ustąpienie objawów choroby i powrót do normalnej aktywności życiowej, niemniej szpiczak mnogi jest chorobą nawrotową i należy do nowotworów o złej prognozie co do wyleczenia. Przeciętne przeżycie chorych na szpiczaka mnogiego wynosi 3-5 lat i waha się od kilku miesięcy do niekiedy kilkunastu lat, w zależności od reakcji na leczenie przeciwnowotworowe. Trwałe wyleczenie jest możliwe jedynie u nielicznych.
Najważniejszymi czynnikami wiążącymi się z niekorzystną prognozą są między innymi niewydolność nerek, wysokie stężenie beta-2 mikroglobuliny, niskie stężenie albumin, nieprawidłowości cytogenetyczne, a zwłaszcza t(4;14), t(14;16) del(17p), del(13q) lub hipodiploidia, zaawansowana niedokrwistość, rozległe zmiany kostne, duże stężenie białka monoklonalnego oraz zły stan ogólny przy rozpoznaniu, często wynikający czy to z zaawansowanego wieku, czy też zaawansowania samego szpiczaka lub chorób współistniejących.
Powikłania i następstwa rozwoju choroby
- bóle kostne
- złamania patologiczne kości
- pogorszenie samopoczucia i osłabienie
- niewydolność nerek przewlekła lub ostra
- podwyższone stężenie wapnia (hiperkalcemia) z zaburzeniami świadomości, pracy jelit, rytmu serca
- niedowłady lub porażenia w następstwie złamań patologicznych
- niewydolność układu krwiotwórczego, zależność od przetaczania preparatów krwi
- nadmierna lepkość krwi z dusznością, zaburzeniami świadomości
- zaburzenia krzepnięcia krwi
- wyniszczenie
- zakażenia
Materiał przygotowany przez dr n. med. Adama Waltera-Croncka z Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.
