Klonalna hematopoeza (clonal hematopoies, CH) definiowana jest jako obecność klonu komórek krwi z nabytą mutacją somatycznych i przy braku objawów nowotworu hematologicznego i cytopenii określana jest jako hematopoeza klonalna o nieokreślonym potencjale (clonal hematopoiesis of indeterminate potential, CHIP). Częstość występowania CHIP wzrasta wraz z wiekiem i stwierdza się ją u około 10% osób powyżej 70. roku życia. Dotychczasowe badania wykazały, że obecność CHIP zwiększa ryzyko rozwoju nowotworu hematologicznego. Ryzyko to było 11 do 13 razy wyższe u osób z hematopoezą klonalną, ale ogólny wskaźnik transformacji był stosunkowo niski i wynosił 0,5-1% rocznie. Wśród potencjalnych przyczyn CH bierze się pod uwagę palenie i ekspozycję na czynniki mutagenne.
Wykorzystując metodę sekwencjonowania nowej generacji ukierunkowaną na określone geny, Jasra i wsp. porównali częstość występowania CH wśród ratowników narażonych w pierwszej linii na PM z tymi, którzy nie byli poddani takiej ekspozycji. Badanie próbek krwi uzyskanych od 429 strażaków i 52 pracowników ratownictwa medycznego wykazało znacznie wyższy odsetek CH u ratowników narażonych niż u tych, którzy nie brali udziału w atakach WTC (odpowiednio 10%; 48 z 481 vs 6,7%; 17 z 255; iloraz szans 3,14; 95% przedział ufności 1,64-6,03; p = 0,0006) po uwzględnieniu wieku, płci i rasy/pochodzenia etnicznego. Wpływ narażenia na PM podczas katastrof WTC był niezależny od innych czynników ryzyka hematopoezy klonalnej takich jak wiek i palenie tytoniu.
U osób biorących udział w atakach na WTC, częstość mutacji somatycznych w komórkach krwi wykazała znaną już wcześniej tendencję wzrostową związaną z wiekiem i dotyczyła głównie mutacji w takich genach jak DNMT3A, TET2 i innych kojarzonych z CH.
Autorzy przeprowadzili również badania in vitro (przy użyciu limfoblastów) i myszy, aby zbadać wpływ PM na cykl komórkowy i hematopoetyczne komórki macierzyste. Odkryli, że PM związane z atakami WTC zwiększyło tempo progresji komórek przez fazę S w cyklu komórkowym in vitro i namnażanie hematopoetycznych komórek macierzystych u myszy. Badaczom udało się udowodnić bezpośredni wpływ czynnika środowiskowego na materiał genetyczny, podział komórek i hematopoezę. Jednak dokładny skład PM związanych z atakami WTC i charakterystyka czynników odpowiedzialnych za obserwowany efekt wymaga dalszych ustaleń. Oprócz bezpośredniego wpływu na genom, analizowane PM oddziałują prawdopodobnie na hematopoezę klonalną w sposób pośredni. Mechanizmy te mogą być podobne do tych, które odpowiadają za powstanie stanu zapalnego prowadzącego do ekspansji komórek krwiotwórczych i zwiększenia częstotliwości mutacji o charakterze CHIP.
Powyższe wyniki są potwierdzeniem kolejnej już analizy tego autora dotyczącej wpływu toksycznych substancji wziewnych związanych z atakami WTC na osoby biorące udział w zdarzeniach.
Zwiększone, wykraczające poza standardowo występujące wraz ze starzeniem się, obciążenie CH u osób udzielających pierwszej pomocy podczas ataków na WTC stanowi jednoznaczne wskazanie do wykonywania dodatkowych badań przesiewowych w kierunku nowotworów hematologicznych i chorób sercowo-naczyniowych oraz podejmowania potencjalnych działań zapobiegawczych w tej populacji.
Mając na uwadze przytoczone obserwacje, warto zastanowić się nad zaprojektowaniem podobnych badań ukierunkowanych na ocenę wpływu potencjalnych, występujących w środowisku zanieczyszczeń wziewnych na patogenezę takich nowotworów hematologicznych jak ostra białaczka szpikowa czy zespoły mielodysplastyczne. Pomimo że związek toksycznych substancji w postaci aerozoli z niektórymi chorobami hematologicznymi jest znany, swoista detekcja i charakterystyka czynników mutagennych, zwłaszcza w obliczu pojawiających się systematycznie nowych zagrożeń zarówno środowiskowych jak i wojennych, stanowi nadal niezaspokojoną potrzebę w dziedzinie hematoonkologii. Ocena występowania CH w wybranych populacjach stanowi interesujący cel dalszych badań i może przyczynić się w przyszłości do zmniejszenia zachorowalności na nowotwory poprzez eliminację lub ograniczenie ekspozycji na niebezpieczne substancje.
