13 listopada 2018 / Głos Pacjenta Onkologicznego

Dlaczego słońce szkodzi skórze, a zwłaszcza skórze pacjentów z wywiadem onkologicznym?

Dr n. med. Joanna Czuwara, specjalista dermatolog, dermatopatolog z Katedry i Kliniki Dermatologicznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego wyjaśnia, jaki wpływ na skórę ma słońce i dlaczego jest ono szczególnie niekorzystne dla pacjentów onkologicznych.

Dlaczego słońce szkodzi skórze, a zwłaszcza skórze pacjentów z wywiadem onkologicznym?

Słońce ma złożony wpływ na skórę. Jeszcze 30–40 lat temu dostrzegano przede wszystkim jego korzystne działanie, a to w związku z wpływem promieniowania słonecznego na syntezę witaminy D, która chroni organizm przed krzywicą i gruźlicą. Jednak w latach 80. ubiegłego wieku w związku z  wyjazdami do nasłonecznionych rejonów świata osób o jasnym fototypie (Skandynawowie, Niemcy, Brytyjczycy) okazało się, że wpływ nadmiernego nasłonecznienia na skórę ma niekorzystny wpływ i zwiększa istotnie występowanie raków skóry i czerniaków. Dziura ozonowa przepuszczająca zwiększoną ilość promieniowania ultrafioletowego dopełniła reszty i w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku nie było wątpliwości, że przed słońcem trzeba się chronić i rozsądnie z niego korzystać. W 2008 r. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) stwierdziła i ogłosiła związek przyczynowo-skutkowy między solariami a częstością występowania raków skóry i czerniaków zwłaszcza u osób w młodszym wieku, co miało wpływ na decyzje wielu państw na wycofanie solariów z rynku usług lub wprowadzenie ograniczeń wiekowych z ich korzystania. Jak wiemy miało to również miejsce w Polsce. Dla przypomnienia, w listopadzie 2017 dzięki poparciu prezydenta Andrzeja Dudy weszła w życie ustawa zabraniająca korzystania z solariów osobom przed uzyskaniem pełnoletności, wraz z  zakazem promocji i reklamy tych usług.

O zabezpieczeniu skóry przed działa-niem słońca powinny szczególnie dbać osoby z wywiadem onkologicznym. Pacjent z chorobą onkologiczną to chory z określonymi zaburzeniami prowadzącymi do niekontrolowanego wzrostu komórek rakowych, z osłabioną odpornością i upośledzoną zdolnością rozpoznawania komórek zmutowanych. Ponadto leczenie onkologiczne, któremu jest poddawany zmniejsza sprawność układu immunologicznego i regenerację tkanek. W związku z tym wystawianie skóry pacjenta z chorobą nowotworową na słońce grozi poważniejszymi konsekwencjami niż chorego bez takich obciążeń. Z tego powodu fotoprotekcja, a więc stosowanie metod przeciwdziałających wpływowi słońca, jest szczególnie podkreślana we wszystkich działaniach profilaktycznych terapii onkologicznych.

Jak słońce wpływa na skórę?

Populacja mieszkańców Polski jest jednorodna i składa się z osób o jasnym kolorze skóry. Wśród Polaków wyróżniamy 3 grupy odmiennie reagujące na działanie słońca:

  1.  Osoby nieopalające się, których skóra czerwienieje na słońcu.
  2.  Osoby, których skóra szybko po opalaniu słonecznym brązowieje.
  3. Osoby z grupy pośredniej, najliczniej reprezentowanej, których skóra na silniejszym słońcu najpierw zaczerwienia się, robi się obrzęknięta i piekąca, a  potem brązowieje.

Opalenizna, a więc zwiększona produkcja barwnika skóry – melaniny stanowi sposób ochrony skóry przed szkodliwym działaniem słońca i nie jest objawem dobroczynnego wpływu słońca na skórę.Promieniowanie słoneczne docierające na Ziemię składa się z:

  • pasma światła widzialnego dzięki któremu mamy dzień
  • promieniowania ultrafioletowego UV, które wnika w skórę powierzchownie (UVB) lub głębiej (UVA) i uszkadza jej komórki prowadząc do powstawania raków skóry i czerniaków,
  • podczerwieni, która daje uczucie ciepła i uszkadza skórę.

Najbardziej niekorzystne z punktu widzenia tworzenia raka skóry (kancerogenezy) jest promieniowanie UV. Pod jego wpływem uszkadza się materiał genetyczny komórek skóry tzw. DNA i komórki najpierw zaczynają nieprawidłowo dojrzewać i różnicować się, a następnie zaczyna-ją nieprawidłowo się dzielić i namnażać. Kolejnym niekorzystnym zjawiskiem indukowanym przez promieniowanie UV jest powstawanie wolnych rodników i re-aktywnych form tlenu, które uszkadzają struktury komórkowe lipidowo-białkowe oraz zaburzają procesy energetyczne w komórkach. Komórka z uszkodzonym DNA i  wadliwym szlakiem energetycznym to komórka zmutowana, która stanowi punkt wyjścia raka. Oczywiście natura stworzyła mechanizmy zapobiegające takim procesom.

Przed słońcem chroni nas:

  1. Barwnik melanina odbijająca lub pochłaniająca promieniowanie UV.
  2. Antyoksydanty (m.in. witamina E, witamina C, betakaroten, flawonoidy z zielonych i żółtych warzyw i owoców), zabezpieczające przed reaktywnymi formami tlenu.
  3. Antyonkogeny (białko p53, endonukleazy, programowana śmierć komórki), chroniące przed uszkodzeniem DNA.
  4. Limfocyty o  właściwościach cytotoksycznych, rozpoznające i niszczące zmutowane komórki.

Okazuje się jednak, że melanina nie jest doskonałym parasolem fotoprotekcyjnym, ponieważ pod wpływem UV ulega wzbudzeniu energetycznemu i po nagrzaniu słońcem przekazuje swój stan wzbudzenia w postaci aktywnych elektronów na DNA komórek, prowadząc do jego uszkodzenia. A więc melanina z jednej strony chroni, a z drugiej paradoksalnie sama uszkadza DNA komórek, w  których ma pełnić rolę ochronną i dodatkowo sprzyja mutacjom. Dzieje się tak, gdy jest wystawiona na działanie słońca. Co więcej, im jaśniejsza melanina (blondyni i rudzi), tym bardziej ulega wzbudzeniu pod wpływem słońca i jest bardziej mutagenna niż melanina ciemna. To jeden z głównych powodów, dla którego lepiej się przed słońcem chronić, zwłaszcza jeśli się ma jasną karnację. Inny ważny powód ochrony to fakt, że nieopalona skóra lepiej rozpoznaje komórki nieprawidłowe i zmutowane, ponieważ słońce tłumi aktywność komórek odpornościowych i działa na nie hamująco. Nieopalona skóra ma większy zapas antyoksydantów, które wymiatają wolne rodniki.

Warto pamiętać, że należy unikać opalania w porze największego nasłonecznienia tj. w godzinach 10.00-14.00, a słońce nad wodą, na śniegu i na piasku działa na skórę ze zdwojoną mocą z powodu efektu odbicia UVB wynoszącego 85%. Pacjent z chorobą nowotworową powinien dbać o ochronę przed słońcem ponieważ wiele z mechanizmów obronnych jego organizmu zostało naruszonych (układ odpornościowy, antyoksydanty, antyonkogeny) i poprzez zastosowanie prostej i łatwej metody nałożenia blokera przeciwsłonecznego na skórę i unikanie słońca w czasie największego nasłonecznienia istotnie zmniejsza ryzyko rozwoju kolejnego raka – tym razem skóry – oraz wyczerpania zapasów antykancerogennych. Warto także pamiętać, że wiele leków m.in. onkologicznych wchodzi w reakcję ze słońcem prowadząc do powstania zmian zapalnych, czerwonych i  swędzących lub brązowych plam.

Wybór preparatów chroniących przed promieniowaniem słonecznym jest ogromny i obejmuje kremy, emulsje, aerozole, pomadki, związki poprawiające regenerację skóry. Powstały one właśnie z myślą o pacjentach onkologicznych, pacjentach z  przewlekłymi dermatozami albo suchą i nadwrażliwą skórą. Co więcej, istnieją takie formuły blokerów, które nie tylko chronią przed promieniowaniem UV, ale dodatkowo chronią DNA komórek skóry przed mutagennym działaniem słońca. pacjentach onkologicznych, pacjentach z przewlekłymi dermatozami albo suchą i  nadwrażliwą skórą. Co więcej, istnieją takie formuły blokerów, które nie tylko chronią przed promieniowaniem UV, ale dodatkowo chronią DNA komórek skóry przed mutagennym działaniem słońca.


 

Kalkulator Hematologa
Aplikacja Kalkulator Hematologa

Kalkulator hematologa jest dostępny również jako aplikacja mobilna dla smartfonów pracujących pod kontrolą systemów Android albo iOS.

pobierz z Google Play Pobierz przez App Store

Podobne artykuły