Rytuksymab to lek bardzo dobrze znany, stosowany w onkologii już od ponad 20 lat, jedno z pierwszych przeciwciał monoklonalnych. – „To przeciwciało skierowane przeciwko antygenowi CD20; jeden z przełomowych leków w onkologii. Wprowadzenie go zrewolucjonizowało leczenie chłoniaków, szczególnie chłoniaka rozlanego z dużych komórek B (DLBCL), chłoniaka grudkowego, ale właściwie wszystkich nowotworów układu chłonnego wywodzących się z linii B-komórkowej. Dziś rytuksymab nadal jest szeroko stosowany w wielu nowotworach hematologicznych. Ważne jest też to, że stracił już ochronę patentową, produkowane są jego biosymilary, więc leczenie nie jest tak kosztowne” – mówi prof. Tomasz Wróbel, kierownik Kliniki Hematologii, Nowotworów Krwi i Transplantacji Szpiku Uniwersyteckiego Szpitala Klinicznego we Wrocławiu.
„Jego zastosowanie poprawiło wyniki leczenia i przeżycie pacjentów z chłoniakami nieziarniczymi; zarówno agresywnymi, np. DLBCL (w pierwszej linii oraz w chorobie opornej i nawrotowej), a także w chłoniakach indolentnych, np. chłoniaku strefy brzeżnej, chłoniaku grudkowym. Jest też stosowany w chłoniaku z komórek płaszcza. Wcześniej rytuksymab miał szerokie zastosowane w leczeniu przewlekłej białaczki limfocytowej; dziś w tej chorobie ma on mniejsze znaczenie ze względu na to, że w PBL mamy obecnie erę terapii celowanych, inhibitorów kinaz. Nadal jednak rytuksymab ma swoje miejsce w leczeniu. Zdecydowanie to lek o ugruntowanej pozycji w hematoonkologii” – potwierdza prof. Monika Długosz-Danecka z Pododdziału Leczenia Nowotworów Układu Chłonnego Narodowego Instytutu Onkologii – PIB w Krakowie.
Rytuksymab jest stosowany nie tylko w nowotworach hematologicznych. – „Ze względu na swoje działanie skierowane przeciwko limfocytom B ma swoje miejsce w leczeniu takich chorób, jak reumatoidalne zapalenie stawów czy mikroskopowe zapalenie naczyń” – zaznacza prof. Tomasz Wróbel.
Szybkość wlewu a działania niepożądane
Dostępne w Polsce preparaty rytuksymabu są podawane we wlewach dożylnych, w określonych cyklach, w zależności od choroby i linii leczenia. Najczęściej w leczeniu intensywnym wlewy podaje się co 3-4 tygodnie (jeśli jest stosowany w skojarzeniu z chemioterapią) lub raz w tygodniu (w monoterapii), a w leczeniu podtrzymującym – co 2 miesiące. Zwykle podaje się go w trybie ambulatoryjnym lub w trakcie jednodniowej hospitalizacji1.
Pacjenci muszą być ściśle monitorowani w trakcie podawania leku, szczególnie w czasie pierwszego wlewu, pod kątem wystąpienia działań niepożądanych. – „To produkt białkowy, więc możliwe są reakcje alergiczne, nawet anafilaktyczne, choć trzeba przyznać, że zdarzają się one niezmiernie rzadko. Są jednak możliwe, szczególnie przy pierwszym wlewie, dlatego w ChPL1 produktu jest ściśle określone tempo podawania leku. Zbyt szybki wlew mógłby powodować większe ryzyko wystąpienia reakcji odczynowych, alergicznych, działań niepożądanych, dlatego bardzo ważne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń zawartych ChPL1” – zaznacza prof. Wróbel.
Kolejne wlewy mogą odbywać się szybciej, jednak łącznie premedykacja (konieczna przed zastosowaniem rytuksymabu), wlew oraz obserwacja pacjenta często trwają wiele godzin. – „To obciążenie zarówno dla pacjenta, jak dla całego systemu opieki zdrowotnej, gdyż miejsce do chemioterapii jednodniowej jest zajęte, nie możemy w tym czasie w tym samym miejscu leczyć innych pacjentów” – dodaje prof. Wróbel.
Szybszy wlew: korzyści dla pacjentów i ośrodków
W Charakterystyce Produktu Leczniczego preparatu Riximyo pojawił się zapis, że w przypadku dorosłych pacjentów z chłoniakami nieziarniczymi lub przewlekłą białaczką limfocytową, jeśli w czasie pierwszego cyklu nie wystąpiły zdarzenia niepożądane 3. i 4. stopnia, to w drugim cyklu można podać 90-minutowy wlew (w skojarzeniu z chemioterapią zawierającą glikokortykosteroid): „Początkową prędkość wlewu należy dostosować tak, aby przez pierwsze 30 minut pacjent otrzymał 20% całkowitej dawki. Pozostałe 80% można podać w ciągu kolejnych 60 minut. W przypadku dobrej tolerancji 90-minutowego wlewu w drugim cyklu, taką samą prędkość wlewu można zastosować podczas dalszego leczenia” – to zapis z ChPL1. Obecnie Riximyo jako jedyny rytuksymab w UE ma zatwierdzoną w Charakterystyce Produktu Leczniczego zmianę zapisu dotyczącą skrócenia podania wlewu2.
„To bardzo korzystna zmiana zarówno z punktu widzenia pacjenta, jak naszych oddziałów. Pacjent będzie krócej przebywał w ośrodku. Oznacza to mniejsze narażenie na infekcje, a wiadomo, że pacjenci hematoonkologiczni to pacjenci wysokiego ryzyka ciężkiego przebiegu chorób. Poza tym wielu naszych pacjentów normalnie funkcjonuje, gdyż leczenie jest zwykle dobrze tolerowane; pracuje, opiekuje się dziećmi, prowadzi życie rodzinne. Dzięki możliwości krótszego pobytu w ośrodku będą mogli tego samego dnia iść do pracy. Nie wyłączy ich to na cały dzień z normalnego życia czy codziennych obowiązków. Dla nich to bardzo istotne, czy do ośrodka przyjadą na trzy godziny, czy na cały dzień” – podkreśla prof. Monika Długosz-Danecka.
„Krótszy czas podawania wlewu oznacza też zwolnienie miejsca do podawania chemioterapii, krótszy czas nadzoru lekarskiego i pielęgniarskiego nad danym pacjentem” – dodaje prof. Długosz-Danecka, zaznaczając, że dzięki temu z leczenia będą mogli skorzystać inni chorzy, co jest istotne szczególnie w sytuacji wciąż rosnącej liczby pacjentów hematologicznych i niedoboru kadr.
Krótsze wlewy usprawnią pracę oddziałów jednodniowych. – „Rytuksymab jest nam bardzo dobrze znany, mamy duże doświadczenie w jego stosowaniu. Oczywiście, już wcześniej niektóre ośrodki podejmowały próby skrócenia czasu podawania, jednak teraz zostało to usankcjonowane formalnie. Musimy przestrzegać wskazań producenta. Bardzo mile widziana jest zmiana w ChPL1, że można krócej podawać lek. To korzystne zarówno z punktu widzenia farmakoekonomiki, pacjenta, jak personelu” – podsumowuje prof. Wróbel.
1 ChPL Riximyo https://www.ema.europa.eu/pl/documents/product-information/riximyo-epar-product-information_pl.pdf (wgląd XII 2023 r.).
2 Na podstawie Charakterystyk Produktów Leczniczych zarejestrowanych przez EMA produktów leczniczych zawierających substancję czynną rytuksymab: https://www.ema.europa.eu/en/search?search_api_fulltext=rituximab&f%5B0%5D=ema_search_categories%3A83&f%5B1%5D=ema_medicine_bundle%3Aema_medicine&f%5B2%5D=ema_med_status%3A100108&landing_from=73303 (wgląd XII 2023 r.).
Artykuł powstał we współpracy z Sandoz Polska Sp. z o.o.
