Pierwsze próby w 1938 r.
Po raz pierwszy pomysł leczenia chorób krwi przeszczepieniem szpiku powstał we Lwowie, w Klinice Pediatrii Uniwersytetu im. Jana Kazimierza. Jej kierownik - prof. Franciszek Groer - ze zjazdu we Włoszech przywiózł wiadomość o tym, że istnieje możliwość doszpikowego przeprowadzania infuzji. Razem ze współpracującym z nim asystentem - Janem Rosenbuschem (później Raszkiem), rozpoczęli od prób przeprowadzania zabiegów na królikach.
W 1938 r. takie próby zaczęto przeprowadzać u dzieci. Mimo że badacze nie znali wówczas takich problemów, jak zgodność tkankowa czy konieczność poddania pacjenta chemioterapii lub radioterapii, w stanie pacjentów dało się obserwować poprawę.
Badania przerwała II wojna światowa, jednak obu badaczom udało się ją przeżyć i po jej zakończeniu prof. Groer stworzył Instytut Matki i Dziecka w Warszawie, gdzie profesorem i kierownikiem Kliniki został Jan Raszek.
Dalsze próby przeszczepiania
Mimo że po wojnie Jan Raszek ograniczł swoją działalność na rzecz transplantologii do publikowania lwowskich doświadczeń, próby przeszczepiania szpiku były podejmowane.
Podobną technikę wykorzystałą Zofia Migdalska. Wykonała kilkadziesiąt prób przeszczepienia szpiku kostnego, jednak zakończyły się one brakiem pozytywnych wyników leczniczych.
Pierwszy sukces
Wszystko zmieniło się 28 listopada 1984 r., kiedy zespół prof. dr. hab. n. med. Wiesława Jędrzejczaka przeprowadził pierwszy udany allogeniczny przeszczep szpiku kostnego w Centralnym Szpitalu Klinicznym Wojskowej Akademii Medycznej w Warszawie.
Przygotowania do prowadzenia takiej działalności rozpoczęły się w 1981 roku, wraz z utworzeniem Zakładu Immunologii przy Klinicznym Oddziale Izotopowym CSK WAM. Zakład ten funkcjonował jak laboratorium komórek macierzystych. Zaczęto tam opracowywać i wdrażać metody preparowania komórek krwiotwórczych do przeszczepienia oraz niezbędne metody uzupełniające, np. mieszaną hodowlę limfocytów, dzięki której można było ocenić zgodność w zakresie antygenów HLA klasy II.
We wrześniu 1984 r. do zespołu kierowanego przez prof. Wiesława Jędrzejczaka zostały skierowane dwie siostry - jedna z nich była zdrowa, natomiast u drugiej zdiagnozowano wrodzony niedobór czerwonych krwinek spowodowany chorobą Diamonda-Blackfana oraz rozwiniętą hemosyderozę. Dziewczynki były zgodne w HLA klasy I, natomiast mieszana hodowla limfocytów wykazała również zgodność w klasie II. Na podstawie protokołu opracowanego przez zespół, 28 listopada 1984 r. wykonane zostało pierwsze udane przeszczepienie allogeniczne w Polsce.
Ponadto był to drugi taki zabieg na świecie, jednak po raz pierwszy został on wykonany bez napromieniania całego ciała pacjenta.
Do marca 1987 roku zespół wykonał jeszcze osiem takich zabiegów w zaawansowanych stadiach nowotworowych i nienowotworowych chorób krwi, w tym choroby Diamonda-Blackfana i przewlekłej białaczki szpikowej w fazie akceleracji.
W tym samym roku opublikowany został kompletny protokół przeszczepiania szpiku kostnego dostosowany do polskich warunków. Obejmował on:
- opracowanie zasad doboru dawców allogenicznych,
- wdrożenie kondycjonowania z wykorzystaniem busulfanu i cyklofosfamidu,
- opracowanie metody pobierania szpiku do przeszczepienia,
- opracowanie oryginalnej metody usuwania krwinek czerwonych ze szpiku przy przeszczepieniach w warunkach dużej niezgodności grup krwi,
- zasady zwalczania zakażeń,
- zasady profilaktyki i leczenia choroby przeszczep przeciw gospodarzowi,
- zasady opieki potransplantacyjnej nad pacjentami.
Polska to w tym momencie jeden z liderów transplantologii szpiku. Każdego roku wykonywane są około 2 tysiące zabiegów, a ponadto plasujemy się na 5. miejscu na świecie pod względem ilości zarejestrowanych dawców szpiku. Mamy więc nadzieję, że kolejnych 40 lat przyniesie coraz więcej odkryć i sukcesów w walce z nowotworami krwi.
Na podstawie:
- https://hematoonkologia.pl/transplantologia/materialy/id/3670-pierwszy-zabieg-28-listopada-1984-roku-przeszczepienie-alogeniczne
- https://hematoonkologia.pl/transplantologia/materialy/id/3671-historyczne-proby-przeszczepiania-szpiku-w-polsce-lata-1938-1960
- https://transplantologia.info/bez-kategorii/miesiac-waznych-rocznic/?fbclid=IwY2xjawG6JIxleHRuA2FlbQIxMAABHb5h68nYK0cDoGgy240A4DLw9U2tsjOC9GFKXM74jAtFbwDmMeyL2QzOcw_aem_qvF4Un_w5mAQGiTGO8lpSQ
