Ostra białaczka szpikowa to nowotwór heterogenny, o trudnym rokowaniu, szczególnie w grupie pacjentów starszych, którzy nie kwalifikują się do intensywnej chemioterapii i przeszczepienia allogenicznego szpiku. – „Ostra białaczka szpikowa najczęściej atakuje osoby powyżej 60. roku życia. U pacjentów w starszym wieku, mających choroby współistniejące, celem leczenia jest wydłużenie życia” – zaznacza prof. Sebastian Giebel, prezes Polskiej Grupy ds. Leczenia Białaczek u Dorosłych (Polish Adult Leukemia Group – PALG). W ostatnich latach pojawiło się wiele nowych leków celowanych w ostrej białaczce szpikowej, dzięki którym rokowanie pacjentów zaczyna się zmieniać. Większość nowoczesnych metod leczenia dotyczyło jednak pacjentów młodszych, kwalifikujących się do intensywnej chemioterapii i procedur transplantacyjnych, z intencją wyleczenia. Wciąż bardzo dużym wyzwaniem jest grupa pacjentów starszych, niekwalifikujących się do intensywnego leczenia.
Iwosydenib: lek celowany dla pacjentów z mutacją IDH1
Od stycznia 2025 roku do programu lekowego leczenia ostrej białaczki szpikowej została dołączona nowa opcja: iwosydenib (lek doustny) w połączeniu z azacytydyną. Iwosydenib to inhibitor IDH1, czyli białka dehydrogenazy izocytrynianowej. W połączeniu z azacytydyną lek został zarejestrowany w maju 2022 roku przez Amerykańską Agencję ds. Żywności i Leków (FDA) u pacjentów z mutacją IDH1, którzy nie mogą otrzymać intensywnej chemioterapii. Rok później został zarejestrowany przez Europejską Agencję Leków.
„W badaniu AGILE oceniano skuteczność i bezpieczeństwo iwosydenibu w połączeniu z azacytydyną w porównaniu do samej azacytydyny. Badanie wykazało znacząco lepsze przeżycia wolne od zdarzeń oraz znacząco dłuższe całkowite przeżycie (24 miesiące w stosunku do 8 miesięcy). Bardzo ważny jest też bardzo dobry profil bezpieczeństwa, stosunkowo rzadko zdarzają się poważne zdarzenia niepożądane, profil bezpieczeństwa leczenia jest bardzo dobry” – zaznacza prof. Giebel.
„Najnowsze dane, przekazane podczas tegorocznego kongresu ASCO, wykazały jeszcze lepsze wyniki: mediana przeżycia u chorych leczonych iwosydenibem z azacytydyną wynosiła ok. 30 miesięcy, czyli ponad 2,5 roku. Takiej mediany przeżycia w populacji osób starszych, którzy nie kwalifikują się do intensywnego leczenia, nie obserwowaliśmy przy stosowaniu innych leków. To były wyniki, które mówiły same za siebie, dlatego tak bardzo czekaliśmy na refundację tego schematu w Polsce” – podkreśla prof. Agnieszka Wierzbowska z Katedry i Kliniki Hematologii UM w Łodzi i Wojewódzkiego Wielospecjalistycznego Centrum Onkologii i Traumatologii im. Kopernika w Łodzi.
Iwosydenib już znajduje się w wytycznych amerykańskich NCCN i rekomendacjach European LeukemiaNet. Lek znalazł się również na czwartym miejscu na liście TOP TEN HEMATO 2024, która zawierała priorytety refundacyjne dotyczące leków stosowanych w terapii nowotworów krwi i układu chłonnego na rok 2024, opracowane przez grupę ekspertów zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Hematologów i Transfuzjologów.
Refundacja iwosydenibu w połączeniu z azacytydyną od stycznia 2025 to bardzo dobra wiadomość zarówno dla pacjentów, jak i lekarzy zajmujących się leczeniem AML. – „To kropka nad „i”, którą postawiliśmy w leczeniu ostrej białaczki szpikowej, dlatego że do leczenia zgodnego z najnowszymi rekomendacjami European LeukemiaNet brakowało nam właśnie iwosydenibu. To ostatnia terapia celowana, która została zarejestrowana przez EMA i która jest na swój sposób przełomem w leczeniu tej choroby” – wyjaśnia prof. Agnieszka Wierzbowska.
Iwosydenib jest selektywnym inhibitorem zmutowanego enzymu IDH1; to białko wewnątrzkomórkowe, które stanowi bardzo dobry cel terapeutyczny dla terapii spersonalizowanych, zwłaszcza u osób w starszym wieku. – „Do tej pory u wszystkich chorych, którzy nie kwalifikowali się do intensywnego leczenia, stosowaliśmy wenetoklaks z azacytydyną. To jest znakomite leczenie, ogromny krok milowy w leczeniu tej grupy pacjentów. Okazało się jednak, że jeśli pacjent posiada mutację IDH1, to dołączenie iwosydenibu do azacytydyny radykalnie zmienia rokowanie w tej grupie chorych” – dodaje prof. Wierzbowska.
Konieczne badania molekularne w kierunku obecności mutacji
Mutację IDH1 ma ok. 8-10% chorych na ostrą białaczkę szpikową. – „To nie jest bardzo duża grupa pacjentów, ale w tej grupie schemat iwosydenib w połączeniu z azacytydyną bardzo poprawia rokowanie, to będą chorzy, którzy z tej zmiany bardzo skorzystają” – zaznacza prof. Giebel. Leczenie na razie jest zarejestrowane tylko u pacjentów, którzy, z racji wieku lub chorób współistniejących, nie kwalifikują się do intensywnego leczenia.
„Refundacja nowego schematu to znakomita informacja dla lekarzy, gdyż mają kolejne narzędzie do leczenia chorych. Będzie jednak to także pewne wyzwanie, ponieważ, lecząc chorych starszych, przed rozpoczęciem terapii trzeba będzie wykonać badanie genetyczne, oceniające obecność mutacji IDH1. Do tej pory nie było to konieczne, ponieważ leczenie azacytydyną z wenetoklasem było leczeniem uniwersalnym, o podobnej skuteczności u wszystkich chorych. Teraz warunkiem rozpoczęcia leczenia będzie zidentyfikowanie pacjentów, u których jest obecna mutacja IDH1, w przypadku kwalifikacji pacjentów do mniej intensywnego leczenia” – podkreśla prof. Wierzbowska.
Ostra białaczka szpikowa u osób starszych
W Polsce każdego roku diagnozowanych jest około 1 200 nowych przypadków ostrej białaczki szpikowej. To nowotwór szybko postępujący, trudny do leczenia, śmiertelność w przebiegu choroby wciąż pozostaje wysoka. Dzięki postępowi medycyny trendy w przeżywalności pacjentów z AML w ostatnich latach poprawiają się, szczególnie u młodszych pacjentów.
„Rokowanie w ostrej białaczce szpikowej zależy od profilu mutacji genetycznych oraz możliwości intensywnego leczenia pacjentów. W przypadku młodszych pacjentów, niemających chorób dodatkowych, których można leczyć intensywnie z uzupełnieniem za pomocą allogenicznej transplantacji, obecnie ok. 60-70 proc. ma długoletnie przeżycia. W grupie chorych starszych to rokowanie od początku było gorsze, co wynikało nie tylko z wieku, współchorobowości i konieczności mniej intensywnego leczenia, ale także z nieco odmiennej biologii AML u osób starszych. Ostra białaczka szpikowa u osób w starszym wieku częściej charakteryzuje się profilem genetycznym o niekorzystnym rokowaniu” – zaznacza prof. Wierzbowska. Dla tej grupy chorych w ostatnich latach były dwa przełomy. Pierwszym było wprowadzenie schematu wenetoklaks z azacytydyną: ten schemat poprawił rokowanie i wydłużył medianę przeżycia z 8 miesięcy do 15 miesięcy. – „Teraz mamy drugi przełom: iwosydenib z azacytydyną dla pacjentów z mutacją IDH1. Mediana z 8 miesięcy została wydłużona do 30 miesięcy; czyli prawie czterokrotnie. To spektakularny sukces” – ocenia prof. Wierzbowska.
„Wszystko to pokazuje, że leczenie musimy dobierać coraz bardziej indywidualnie, z uwzględnieniem stanu biologicznego pacjenta oraz cech genetycznych jego choroby. Cieszymy się z refundacji nowego schematu. Dziś możemy w Polsce leczyć na bardzo dobrym poziomie, myślę, że jesteśmy wręcz awangardą na świecie: jest stosunkowo niewiele krajów, w których dostępność do nowoczesnego leczenia jest tak duża” – zaznacza prof. Giebel.
Materiał powstał dzięki wsparciu firmy Servier.
