Do takich wniosków doszli autorzy międzynarodowego badania prowadzonego przez zespół z the Jiménez Díaz Foundation University Hospital Health Research Institute (IIS-FJD) w Madrycie, we współpracy z kolegami z Uniwersytetu w Bristolu w Wielkiej Brytanii. Ich praca została opublikowana w British Journal of Hematology.
Pomimo że AML jest chorobą rzadką, to odpowiada za dużą liczbę zgonów związanych z nowotworem. AML występuje nieco częściej u mężczyzn i jest najczęstszą ostrą białaczką u niemowląt i dorosłych, przy czym najwyższe wskaźniki zachorowalności obserwuje się u osób starszych. Mutacje biorące udział w patogenezie AML mogą mieć charakter dziedziczny lub być efektem ekspozycji na niektóre czynniki rakotwórcze, takie jak chemioterapia, radioterapia, promieniowanie jonizujące, tytoń czy benzen. Jednak znaczenie innych czynników środowiskowych i biologicznych w promowaniu nowotworu i/lub proliferacji złośliwych komórek AML pozostaje nieznane. Wykazanie sezonowej zmienności występowania AML dostarczyłoby dowodów na potencjalny udział czynników sezonowych, w tym zakaźnych lub środowiskowych w patogenezie choroby oraz skoncentrowało uwagę naukowców na etiologicznej roli tych czynników.
Aby ocenić sezonowe i długoterminowe trendy w diagnozowaniu AML w populacji ogólnej oraz w podgrupach podzielonych według płci i wieku, badacze przeanalizowali dane pochodzące z hiszpańskich rejestrów. Spis ludności hiszpańskiej za lata 2004-2015 uzyskano z Hiszpańskiego Narodowego Instytutu Statystycznego. Informacje na temat badanej populacji uzyskano z Conjunto Mínimo Básico de Datos (CMBD), krajowej bazy danych dotyczących wypisów ze szpitali. W charakterystyce każdego zarejestrowanego przypadku pacjenta z AML uwzględniono informacje o dacie przyjęcia oraz wypisu ze szpitala, anonimowym identyfikatorze każdego pacjenta, kodach ICD-9, płci i dacie urodzenia. Dokonano podziału analizowanej populacji według płci oraz pod względem wieku na następujące podgrupy: 0-4, 5-19, 20-49, 50-64, 65-74 oraz 75 lat i więcej. To największe dotychczasowe badanie objęło 26 472 przypadków pacjentów z pierwszym rozpoznaniem aktywnej AML, hospitalizowanych w Hiszpanii i zarejestrowanych w CMBD w latach 2004-2015. Większy odsetek przypadków dotyczył mężczyzn (56,0%) niż kobiet. Mediana wieku w chwili rozpoznania wynosiła 67 lat (zakres: 0-103 lata; zakres międzykwartylowy: 26 lat).
Średnia standaryzowana roczna i miesięczna częstość występowania rozpoznań AML w okresie objętym badaniem wyniosła odpowiednio 47,62 przypadków na milion osobolat i 3,97 przypadków na milion osobomiesięcy. Na podstawie analizy danych, wykazano długoterminowy trend wzrostowy zachorowalności na AML. Miesięczne współczynniki zapadalności na AML wzrastały rocznie o 0,4% [95% przedział ufności (CI), 0,2%-0,6%; p = 0,0011]. Styczeń charakteryzował się najwyższym wskaźnikiem zapadalności na AML, z minimalną średnią różnicą 7% w porównaniu do lutego (95% CI, 2%-12%; p = 0,0143) i maksymalną średnią różnicą 16% w porównaniu do listopada (95% CI, 11%-21%; p < 0,0001 oraz sierpnia (95% CI, 10%-21%; p < 0,0001). Zaobserwowana tendencja zachorowalności sezonowej była spójna w podgrupach według płci i wieku. Częstość występowania AML była najniższa w grudniu 2015 r. i wyniosła 0,43 (95% CI, 0,34-0,54; p < 0,0001).
Badanie to wykazało wyraźny sezonowy wzorzec w diagnozowaniu AML, z najwyższymi wskaźnikami zapadalności zarejestrowanymi w styczniu. Na podstawie uzyskanych wyników można wysunąć hipotezę, że sezonowe czynniki ryzyka, takie jak zakaźne lub środowiskowe, wpływają na rozwój i/lub proliferację AML. Jednoznaczna przyczyna piku zachorowalności na AML przypadającego na styczeń nie jest znana, ale zjawisko to można wiązać ze wzrostem częstości występowania w tym okresie chorób zakaźnych, które potencjalnie indukują lub przyspieszają przebieg AML. Od dawna podejrzewa się, że infekcje są mają udział w etiologii białaczek. Pomimo braku konkretnych dowodów, sugeruje się, że parwowirus B19 odgrywa rolę w patogenezie ostrej białaczki limfoblastycznej. Znaczenie wirusów wykazano w przypadku białaczki/chłoniaka z komórek T dorosłych związanych z zakażeniem HTLV-1, a wirus Epsteina-Barra wydaje się być zaangażowany w proces powstawania chłoniaka Hodgkina. Kilka badań, przeprowadzonych w różnych krajach, sugerowało sezonową zmienność w prezentacji i diagnostyce ALL i chłoniaków, co może wskazywać na zakaźną etiologię tych chorób. Chociaż ALL, chłoniaki i AML są chorobami biologicznie różnymi i mogą mieć odmienną patogenezę, nie ma powodu sądzić, że rola zakażeń w patogenezie musi być ograniczona tylko do dwóch pierwszych. Krótki okres utajenia między ekspozycją na czynnik a rozpoznaniem AML jest zgodny z modelem Greavesa, ale należy zaznaczyć, że nowotwory, o których wiadomo, że są związane z zakażeniem, powstają w wyniku przedłużonej latencji, która występuje w przewlekłych zakażeniach wirusowych. Alternatywnym wyjaśnieniem jest to, że choroby zakaźne występujące sezonowo mogą stymulować szybką proliferację istniejących już wcześniej zmutowanych i nieaktywnych białaczkowych komórek macierzystych, przyspieszając w ten sposób diagnozę. Ten wzrost replikacji komórek macierzystych w białaczce może być konsekwencją bezpośredniej insercji wirusa do genomu takich komórek lub wynikiem odpowiedzi immunologicznej na czynnik zakaźny.
Nie można wykluczyć, że roczny szczyt diagnozowania AML obserwowany w styczniu odzwierciedla zwiększoną aktywność diagnostyczną w miesiącach zimowych oraz większe zapotrzebowanie na opiekę zdrowotną w tym czasie. Odwrotnie, niektórzy sugerują, że obserwowane sezonowe wahania w diagnozowaniu niektórych nowotworów prawdopodobnie odzwierciedlają zmniejszoną aktywność diagnostyczną w miesiącach wakacyjnych. Wydaje się jednak mało prawdopodobne, że sezonowość obserwowaną w diagnozowaniu AML można wytłumaczyć jedynie zmienną intensywnością diagnostyczną ze względu na szybkość wystąpienia i ciężki przebieg choroby, które zwykle skłaniają pacjentów do natychmiastowego szukania pomocy medycznej.
Należy wziąć pod uwagę kilka potencjalnych ograniczeń tego badania. Przypadki pacjentów z AML uzyskano z rejestru CMBD zgodnie z definicją ICD-9 i nie były dostępne żadne inne klasyfikacje AML. Ponadto informacje o dacie wystąpienia objawów klinicznych nie były dostępne do analizy. Kolejne ograniczenie dotyczy źródła danych. Starsi pacjenci z AML są częściej uznawani za „niesprawnych” lub niekwalifikujących się do intensywnej chemioterapii, a zamiast tego często oferuje się im najlepszą opiekę podtrzymującą lub leki hipometylujące, z powodu których często nie wymagają hospitalizacji. Ponieważ w badaniu uwzględniono tylko pacjentów hospitalizowanych, mogło to doprowadzić do niedoszacowania częstości występowania AML u starszych pacjentów. Uwagę zwraca niski wskaźnik zapadalności na AML w grudniu 2015 r. Można to wyjaśnić tym, że niektórzy pacjenci hospitalizowani w grudniu 2015 r. zostali wypisani ze szpitala po 2015 r. i dlatego nie zostali uwzględnieni w badaniu. Dane dla każdego przypadku były dostępne tylko w przypadku, gdy data wypisu pacjenta przypadała na okres badania od 1997 do 2015 roku. Kwestię tę uwzględniono w analizie.
Podsumowując, to duże badanie dostarcza silnych dowodów na sezonową zmienność w diagnozowaniu AML, z najwyższym szczytem przypadającym na styczeń. Ten trend był spójny w podgrupach według płci i wieku. Uzyskane odkrycia sugerują potrzebę zwiększonej czujności diagnostycznej w kierunku AML u pacjentów, u których wykrywa się cytopenie w badaniu morfologii krwi w miesiącach zimowych, szczególnie w styczniu. Poprzednie mniejsze badania dostarczały sprzecznych dowodów, prawdopodobnie z powodu mniejszej mocy i/lub stosowania mniej zaawansowanych podejść statystycznych. Większość badań oceniających sezonowe trendy w diagnostyce AML była przeprowadzona w krajach półkuli północnej o klimacie umiarkowanym. Badanie przeprowadzone na kohortach z szerokiego zakresu obszarów geograficznych dostarczyłoby informacji do określenia wpływu szerokości geograficznej i klimatu na występowanie AML. Wykazanie sezonowości w patogenezie AML sugeruje potencjalną możliwość zastosowania działań prewencyjnych. Przyszłe badania, które uwzględnią więcej zmiennych, takich jak choroby współistniejące i narażenie środowiskowe, poszerzą obecne wyniki, dostarczając dokładniejszej wiedzy na temat przyczyn zaobserwowanego trendu.
