Już w pierwszych dekadach XX wieku hematologia zaczęła wyodrębniać się jako autonomiczna dziedzina medycyny, co skutkowało powstawaniem towarzystw hematologicznych: w 1931 roku we Francji, w 1933 roku we Włoszech, w 1937 roku w Niemczech i ZSRR, a w 1947 roku powołano Szwajcarskie Towarzystwo Hematologiczne. W Polsce idea zrzeszania hematologów narodziła się w warunkach powojennych – w 1949 roku powołano Polskie Towarzystwo Hematologiczne (PTH), czyniąc Polskę jednym z pionierów w regionie Europy Środkowo-Wschodniej.
Kraków kolebką polskiej hematologii
9 października 1949 roku, w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, odbyło się zebranie założycielskie Polskiego Towarzystwa Hematologicznego (PTH). Inicjatorem tego przedsięwzięcia był prof. Tadeusz Tempka, którego wizja i autorytet nadały kształt nowej organizacji. W skład pierwszego zarządu weszli m.in. prof. Maciej Jakubowski, prof. Julian Aleksandrowicz, prof. Ludwik Hirszfeld, prof. Andrzej Biernacki i prof. Jan Roguski.
Już w maju 1950 roku zorganizowano pierwszy ogólnopolski Zjazd Hematologów w Krakowie. Uczestnicy przyjęli wtedy kluczowe rezolucje m.in. zalecenie stosowania krwi konserwowanej oraz apel o utworzenie Instytutu Hematologii w Warszawie. Był to symboliczny początek systemowego rozwoju hematologii, podkreślający nie tylko wymiar kliniczny, lecz również instytucjonalny, rzucając fundamenty pod rozwój hematologii w skali narodowej.
W kolejnych dekadach PTH stało się centralnym forum krajowych hematologów, promując badania, organizując konferencje i budując łączność między ośrodkami klinicznymi i laboratoryjnymi. Funkcję prezesa od 1972 roku pełnił prof. Hugon Kowarzyk.
Nowe wyzwania i perspektywy
W 1975 roku, podczas Zjazdu w Gdańsku, dokonano przełomowego kroku – poszerzenia zakresu działalności Towarzystwa oraz zmiany nazwy na Polskie Towarzystwo Hematologów i Transfuzjologów (PTHiT). Ten krok był wyrazem uznania ścisłego związku hematologii klinicznej i transfuzjologii: dwóch dyscyplin, które w praktyce klinicznej są nierozerwalnie splecione. Prezesem został prof. Józef Japa, a stanowisko sekretarza generalnego objął wówczas doc. Jerzy Hołowiecki.
Podczas kadencji prof. Janusza Hansza (1987-1995) wprowadzono szereg reform: powołano sekcje tematyczne, m.in. sekcję transfuzjologii i hematologii pediatrycznej; ustalono cykl zjazdów co dwa lata zamiast co cztery; ustanowiono konferencje międzyzjazdowe oraz usprawniono współpracę z oddziałami regionalnymi. Kwartalnik Acta Haematologica Polonica uzyskał regularny rytm wydawniczy i szerszy zasięg. To był moment, w którym ambitny projekt zyskiwał skalę krajową i strukturę operacyjną.
Rok 1995 przyniósł fundamentalne zmiany dla PTHiT. Pod przewodnictwem prof. Wiesława Jędrzejczaka Towarzystwo uzyskało osobowość prawną poprzez rejestrację sądową. Zreformowano strukturę organizacyjną: ustanowiono oddziały regionalne i tematyczne sekcje, wprowadzono ograniczenia kadencji prezesów oraz tradycję przekazywania buzdyganu nowemu liderowi.
Początek XXI wieku to czas dalszego rozwoju. W 2003 roku prezesem został prof. Andrzej Hellmann, a w 2004 roku powstała Polska Grupa Szpiczakowa, kierowana przez prof. Annę Dmoszyńską, z kolei w 2007 – Polska Grupa ds. Hemostazy. W 2011 roku ster Towarzystwa objął prof. Tadeusz Robak, kładąc silny nacisk na współpracę międzynarodową i rozwój młodego pokolenia. W tym czasie powstał Klub Młodego Hematologa, którego liderem został prof. Krzysztof Giannopoulos. Rozpoczęto także współpracę z DKMS i rozszerzono możliwości grantowe dla badaczy.
Kadencja prof. Iwonny Hus rozpoczęta w 2019 roku przypadła na czas szczególnych wyzwań – pandemii COVID-19 oraz kryzysu humanitarnego wywołanego konfliktem na Ukrainie. Towarzystwo aktywnie uczestniczyło w tworzeniu zaleceń dotyczących opieki nad pacjentami hematologicznymi oraz koordynacji wsparcia dla chorych z terenów objętych wojną.
Kolejny rozdział historii otworzył się w 2023 roku podczas XXXI Zjazdu PTHiT w Katowicach. Prezesem Towarzystwa został prof. Krzysztof Giannopoulos. W swoich zapowiedziach wskazał na dalsze wzmacnianie współpracy z European Hematology Association (EHA) oraz rozwój systemu grantowego, wspierającego badania naukowe i transfer wiedzy do praktyki klinicznej. Ponadto, PTHiT zostało włączone do inicjatywy Warsaw Health Innovation Hub jako jeden z członków współpracujących, co stanowi krok w kierunku integracji nauki, ochrony zdrowia i innowacji technologicznych.
Dziś PTHiT pozostaje najważniejszą organizacją zrzeszającą specjalistów w dziedzinie hematologii i transfuzjologii w Polsce. Łączy lekarzy klinicystów, diagnostów laboratoryjnych, transfuzjologów, naukowców i przedstawicieli środowiska akademickiego. Jego statutowe cele obejmują inspirowanie i koordynowanie działalności naukowo-szkoleniowej oraz reprezentowanie hematologii i transfuzjologii na forum międzynarodowym.
Ponad siedemdziesięcioletnia historia Towarzystwa to konsekwentnie budowanie tożsamości polskiej hematologii, której siłą zawsze byli wizjonerzy, pionierzy i liderzy kolejnych pokoleń.