Alfadiol - baza leków

Wskazania

Osteoporoza pomenopauzalna i starcza z jednoczesnym niedoborem witaminy D lub jej czynnych metabolitów. Hipokalcemia, zwłaszcza u pacjentów ze schorzeniami prowadzącymi do upośledzenia hydroksylacji witaminy D w nerkach. Krzywica i osteomalacja oporne na witaminę D. Niedoczynność przytarczyc. Osteodystrofia nerkowa. Zaburzenia gospodarki wapniowej u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek. Zespoły nerczycowe u dzieci po długotrwałym leczeniu glikokortykosteroidami.

Przeciwwskazania

Nadwrażliwość na substancję czynną lub na którąkolwiek substancję pomocniczą. Uczulenie na orzeszki ziemne lub soję. Hiperkalcemia, zwapnienia przerzutowe. Hiperfosfatemia (z wyjątkiem występującej w przebiegu niedoczynności przytarczyc). Hipermagnezemia. Hiperkalciuria samoistna. Osteomalacja po zatruciu glinem. Przedawkowanie i zatrucie witaminą D. Kamica nerkowa wapniowa. Ciężkie zaburzenie czynności wątroby.

Dawkowanie

Doustnie. Leczenie powinno być ściśle zindywidualizowane, odpowiednio do stanu pacjenta. Jeśli stan pacjenta to uzasadnia, szczegółowe dawkowanie należy opierać o wyniki testów określających gospodarkę wapniową. Stężenia wapnia we krwi powinno utrzymywać się w granicach stężeń prawidłowych, zaś dobowe wydalanie wapnia z moczem (przy dobowej diurezie wynoszącej do 2000 ml) nie powinno przekraczać 350 mg. Wartość wskaźnika wapniowo-kreatyninowego nie powinna przekraczać 1,0 i nie powinna wzrosnąć więcej niż trzykrotnie od chwili rozpoczęcia leczenia. U pacjentów z prawidłowym poziomem kalcemii przed rozpoczęciem leczenia alfakalcydolem (np. w przebiegu osteoporozy) dawkowanie należy opierać o wyniki badania kalciurii i wielkość dobowego spożycia wapnia. Osteoporoza starcza i postmenopauzalna u dorosłych o mc. powyżej 40 kg: 0,5-1 µg raz na dobę.  Zespoły nerczycowe u dzieci po długotrwałym leczeniu glikokortykosteroidami: dzieci o mc. 20-40 kg - 0,25-0,5 µg raz na dobę; dzieci o mc. poniżej 20 kg - 0,25 µg raz na dobę. Hipokalcemia, krzywica i osteomalacja oporne na witaminę D, niedoczynność przytarczyc, zaburzenia gospodarki wapniowej u pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek i osteodystrofią nerkową: dorośli o mc. powyżej 40 kg - 0,5-1 µg raz na dobę; dzieci o mc. 20-40 kg - 0,25-0,5 µg raz na dobę; dzieci o mc. poniżej 20 kg - 0,25 µg raz na dobę. Szczególne grupy pacjentów. U pacjentów w wieku podeszłym może wystąpić konieczność stosowania mniejszych dawek alfakalcydolu. Należy zachować ostrożność przy stosowaniu leku u osób z niewydolnością nerek. U pacjentów z ciężkimi zaburzeniami czynności wątroby stosowanie preparatu jest przeciwwskazane.

Skład

1 kaps. zawiera 0,25 µg lub 1 µg alfakalcydolu. Preparat zawiera czerwień koszenilową (E 124), parahydroksybenzoesan etylu (E 214), oczyszczony olej arachidowy.

Działanie

Witamina D₃ - cholekalcyferol ulega w ustroju przekształceniu do aktywnego metabolitu - kalcytriolu, zwanego też hormonem D. Konwersja ta polega na przebiegającym w wątrobie i w nerce procesie hydroksylacji cholekalcyferolu w pozycji 25 oraz w pozycji 1. Ponieważ alfakalcydol jest pochodną hydroksylowaną w pozycji 1, dla jego aktywacji do kalcytriolu konieczna jest jedynie hydroksylacja w wątrobie. Jest to szczególnie istotne u osób z upośledzoną czynnością nerek, gdy hydroksylacja w tkance nerkowej jest niemożliwa lub utrudniona. Powstający w wyniku aktywacji cholekalcyferolu lub alfakalcydolu kalcytriol, obok parathormonu i kalcytoniny, jest podstawowym czynnikiem regulującym przemianę wapnia w organizmie. Przy zapewnieniu odpowiedniej podaży wapnia, prowadzi do intensyfikacji procesu wbudowywania tego pierwiastka w strukturę tkanki kostnej. Kalcytriol uruchamia procesy, prowadzące do podwyższenia stężenia wapnia w surowicy poprzez nasilenie syntezy białka transportującego wapń ze światła przewodu pokarmowego do krwi - CaBP (Calcium Binding Protein - białko wiążące wapń) oraz nasilenie resorpcji zwrotnej wapnia w kanalikach nerkowych. Alfakalcydol ulega wchłanianiu z przewodu pokarmowego prawie w 100%. Z danych farmakokinetycznych wynika, że konwersji do kalcytriolu ulega średnio około 50% podanej dawki, bowiem aktywność 25-hydroksylazy zlokalizowanej w hepatocytach jest regulowana przez stężenie substratu (alfakalcydol), stężenie specyficznego białka wiążącego witaminę D - DBP (D - Binding Protein) oraz stężenie produktu tej przemiany (kalcytriol). Synteza kalcytriolu jest pobudzana przez niskie stężenie wapnia w surowicy krwi i wysokie stężenie hormonu przytarczyc. Kalcytriol powstający z alfakalcydolu pojawia się w osoczu krwi już w 25 minut po podaniu leku i jest transportowany w osoczu krwi w postaci związanej z białkiem (DBP). Okres półtrwania kalcytriolu w osoczu krwi oceniany jest na 3-5 h. Okres połowicznej eliminacji kalcytriolu z organizmu odpowiadający okresowi połowicznego zaniku aktywności biologicznej ocenia się na około 36 h. Alfakalcydol jak i kalcytriol są metabolizowane głównie w wątrobie. Kilka nieczynnych metabolitów jest wydalane w około 13% z moczem, a w pozostałej ilości z kałem.

Interakcje

Alfakalcydol, zwiększając stężenie wapnia we krwi, nasila toksyczność glikozydów nasercowych i zwiększa ryzyko ich przedawkowania. Moczopędne leki tiazydowe oraz preparaty wapnia przyjmowane systematycznie w dawce dobowej powyżej 1,5 g nasilają ryzyko hiperkalcemii. Leki zobojętniające oraz regularne spożywanie dużej ilości produktów mlecznych może doprowadzić do powstania zespołu mleczno-alkalicznego, a w połączeniu z alfakalcydolem do hiperkalcemii. Alfakalcydol zwiększa wchłanianie magnezu - stosowany równocześnie z lekami zobojętniającymi sok żołądkowy zawierającymi sole magnezu, może powodować hipermagnezemię. Leki zobojętniające zawierające sole glinu mogą powodować hipermagnezemię. Estrogeny mogą nasilać działanie alfakalcydolu. Działanie alfakalcydolu mogą osłabiać: barbiturany, pochodne hydantoiny (np. fenytoina), prymidon i inne leki przeciwdrgawkowe, glikokortykosteroidy, salicylany. Kolestyramina, kolestypol, olej parafinowy mogą zaburzać wchłanianie alfakalcydolu w jelicie. Ze względu na zawartość butylohydroksytoluenu (substancja pomocnicza) preparat może wykazywać interakcje z jonami metali.

Środki ostrożności

Ostrożnie stosować u pacjentów w podeszłym wieku (może być wskazane zmniejszenie dawki). Ostrożnie stosować u osób z zaburzeniami czynności nerek, trzeciorzędową nadczynnością przytarczyc, lub regularnie hemodializowanych ze względu na ryzyko hiperkalcemii (w takim przypadku należy odstawić lek na ok. 1 tydz, a następnie ewentualnie wznowić w zmniejszonej dawce - połowa poprzedniej dawki). Należy zachować ostrożność u pacjentów leczonych glikozydami nasercowymi (hiperkalcemia może prowadzić do zaburzeń rytmu serca). U osób stosujących dietę o niskiej zawartości wapnia reakcja na alfakalcydol może być obniżona. U pacjentów z dużym stężeniem wapnia we krwi w przebiegu osteodystrofii nerkowej może wystąpić autonomiczna nadczynność przytarczyc i może nie występować odpowiedź na leczenie alfakalcydolem. U pacjentów z osteodystrofią nerkową w celu utrzymania stężenia fosforanów w surowicy krwi na akceptowalnym poziomie może być stosowany lek wiążący fosforany. Należy zachować ostrożność u pacjentów z kamicą nerkową. Jeśli u pacjenta występuje uczulenie na orzeszki ziemne lub soję, nie należy stosować leku, gdyż zawiera olej arachidowy (z orzeszków ziemnych). Oczyszczony olej arachidowy może zawierać białko orzeszków ziemnych. W Farmakopei Europejskiej nie podano testu wykrywającego białko resztkowe. Lek zawiera czerwień koszenilową (E 124) i parahydroksybenzoesan etylu (E 214), które mogą powodować reakcje alergiczne (w przypadku parahydroksybenzoesanu etylu także reakcje typu późnego). Ponadto lek zawiera mniej niż 1 mmol (23 mg) sodu w każdej kaps., to znaczy uznaje się go za „wolny od sodu”.

Ciąża i laktacja

Hiperkalcemia podczas ciąży może powodować wystąpienie wrodzonych wad u potomstwa, dlatego nie wolno stosować leku w okresie ciąży, jeśli nie jest to bezwzględnie konieczne. Stosowanie alfakalcydolu może prowadzić do podwyższonych stężeń aktywnego metabolitu, kalcytriolu, w mleku kobiecym. Ponieważ zwiększone stężenie kalcytriolu może wywierać wpływ na gospodarkę wapniową organizmu dziecka, podczas karmienia piersią należy przerwać stosowanie alfakalcydolu.

Działania niepożądane

Częstość nieznana: reakcje nadwrażliwości (np. nadwrażliwość u pacjentów z astmą, podrażnienie skóry, kontaktowe zapalenie skóry, podrażnienie spojówek), ból lub zawroty głowy, splątanie (jako wynik hiperkalcemii); hiperkalcemia, hiperfosfatemia (szczególnie u pacjentów z niewydolnością nerek), zaburzenia rytmu serca (związane z hiperkalcemią), biegunka, zaparcia, nudności, wymioty, suchość w jamie ustnej, wzmożone pragnienie, podrażnienie błon śluzowych, w tym również błony śluzowej żołądka, metaliczny posmak w ustach (jako wynik hiperkalcemii), świąd, wysypka, pokrzywka, bóle mięśni, bóle kości (związane z hiperkalcemią), hiperkalciuria, wielomocz, nefrokalcynoza, zwapnienia ektopowe i zaburzenie czynności nerek (jako wynik hiperkalcemii), zmęczenie (związane z hiperkalcemią). Działania niepożądane witaminy D i jej pochodnych są związane w zasadzie z przedawkowaniem leku.

Pozostałe informacje

Podczas leczenia alfakalcydolem może dojść do nadmiernego zwiększenia stężenia wapnia lub fosforanów w surowicy krwi - w uzasadnionych przypadkach, a szczególnie u pacjentów z zaburzeniami czynności nerek, należy kontrolować stężenie wapnia we krwi (początkowo 1-2 razy w tygodniu, a po ustaleniu dawki - raz w miesiącu). U pacjentów z osteodystrofią nerkową należy regularnie kontrolować stężenie parathormonu we krwi. U niektórych pacjentów może być także celowe okresowe oznaczanie stężenia azotu białkowego, fosforanów, kreatyniny oraz aktywności fosfatazy zasadowej we krwi, a także dobowego wydalania wapnia z moczem i określenie współczynnika wapniowo-kreatyninowego co 1-3 miesiące. Brak danych, wskazujących by alfakalcydol wpływał niekorzystnie na zdolność do prowadzenia pojazdów i obsługiwania maszyn.