Zastosowanie talidomidu i bortezomibu w leczeniu chorych na szpiczaka mnogiego, spowodowało wzrost występowania polineuropatii obwodowej, będącym skutkiem ubocznym tych leków. Objawy neuropatii występują u 13%, a neurograficzne nawet u 39% chorych na szpiczaka mnogiego. Ocenę stopnia ciężkości bólów neuropatycznych po chemioterapii przeprowadza się przy użyciu kryteriów tzw. czuciowej neuropatii toksycznej (ang. sensory National Cancer Institute – Common Toxicity Criteria – sNCI-CTC) przedstawionych w tabeli 1.
| stopień | charakter bólu |
| 0 | brak dolegliwości |
| 1 | parestezje nieupośledzające funkcji, bez zmian w odruchach głębokich |
| 2 | parestezje, zaburzenia czucia upośledzające funkcje bez wpływu na aktywność dnia codziennego |
| 3 | zniesienie czucia i parestezje zmieniające aktywność dnia codziennego |
| 4 | trwałe upośledzenie funkcjonowania |
Polineuropatia wywołana talidomidem występuje zazwyczaj w 1-8 miesiącu od rozpoczęcia leczenia. Obraz polineuropatii odpowiada aksonopatii, w której objawy uszkodzenia wynikają ze wstecznego obumierania aksonów (dying-back, lenght - dependent axonopathy). Występowanie neuropatii zależy od czasu leczenia talidomidem oraz od wielkości stosowanej dawki.
Neuropatia towarzysząca leczeniu bortezomibem ma charakter symetrycznej, dystalnej neuropatii czuciowej z dominującymi objawami bólowymi. Istnieją sprzeczne doniesienia dotyczące neuropatii towarzyszącej leczeniu bortezomibem. Stubblefield i wsp. nie wykazali zależności pomiędzy dawką leku lub/i okresem trwania terapii a wystąpieniem dolegliwości bólowych, natomiast Richardson i wsp. obserwowali związek polineuropatii z dawką dzienną bortezomibu.
W badaniu wieloośrodkowym otwartym fazy II (SUMMIT) neuropatia w trakcie leczenia bortezomibem była obserwowana u 31 % chorych. Łączna ocena badań SUMMIT i CREST wykazała, ze podczas terapii bortezomibem neuropatia wystąpiła lub uległa progresji u 35% chorych. U 16% przerwano leczenie, a u 34% zredukowano dawkę leku.
Analiza czynników ryzyka wystąpienia neuropatii indukowanej bortezomibem wg Badros wskazuje na znaczenie obecności klinicznych cech neuropatii przed leczeniem i współistnienie cukrzycy.
zobacz również: Zalecane modyfikacje dawkowania u pacjentów z neuropatią związaną z przyjmowaniem bortezomibu (
33 kB)
Podobnie jak w przypadku leczenia talidomidem wskazana jest obiektywizacja zmian w układzie nerwowym badaniem neograficznym.
Do oceny bólu stosuje się wiele skal analizujących różne aspekty tego zjawiska. Jedna z nich, prosta dla pacjenta i dlatego też szeroko stosowana, jest 11-stopniowa skala Likerta (Rycina 1).
Ryc. 1. Nasilenie bólu w ocenie pacjenta w skali wg Libherta
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
brak bólu --> najgorszy możliwy ból
Redukcja bólu na tej skali o 30% oznacza znaczną poprawę.
| grupa leków | lek | dawkowanie | czas do osiągnięcia efektu przeciwbólowego | najczęściej występujące działania niepożądane |
| leki przeciwpadaczkowe | gabapentyna | początkowo 100-300 mg/noc, Następnie co 1-7 dni zwiększać dawkę o 100 lub 300 mg; dawka terapeutyczna 1800-3600 mg |
2-4 tyg. | zawroty głowy, senność, obrzęki, wymaga redukcji dawki względem klirensu kreatyniny |
| pregalabina | 150-600 mg/dobę, w dawkach podzielonych 2-3 razy dziennie Dawkę zwiększa się stopniowo w ciągu pierwszych 7 dni. |
1-2 tyg. | senność, zawroty głowy, obrzęki, przyrost masy ciała, wymaga redukcji dawki względem klirensu kreatyniny | |
| trójpierścieniowe leki antydepresyjne | amitryptylina | początkowo 10-25 mg przed snem, zwiększać o 10-25 mg co 3-7 dni do dawki 75-150 mg | 6-8 tyg. | obniżają próg pobudliwości drgawkowej, niski wskaźnik terapeutyczny; aminotryptyliny nie stosować u starszych osób. |
| leki antydepresyjne | duloksetyna | 60-120 mg | 1 tydz. | |
| leki o działaniu opiatowym | tramadol | początkowo 50 mg 1-2 razy dziennie, zwiększać o 50-100 mg co 3-7 dni do ustąpienia bólu lub osiągnięcia dawki końcowej – 400 mg | 4 tyg. | nudności, senność, zawroty i bóle głowy, zaparcia |
Bilińska M, Usnarska-Zubkiewicz L, Dmoszyńska A. Polineuropatia wywołana talidomidem i bortezomibem u chorych na szpiczaka mnogiego, możliwości leczenia bólu neuropatycznego. Zalecenia Polskiej Grupy Szpiczakowej Współczesna Onkologia 2008; 12:441–446 (strona wymaga rejestracji)
zobacz również informacje o produkcie Bortezomib (Velcade®) (PDF, 864 kB)
